Rialto    IdT

16a.2

 

Alberico da Romano

 

 

 

 

   

I.

   

Na Maria, pretç e·l fina valors

   

e·l giois e·l sens e la fina beutatç

   

e l’acuglirs e·l pretç e las onors

4  

e·l gintç parlars e l’avinens solas

   

e la doç cara e la gaia acundansa

   

e·l ducç esgartç e l’amoros semblan

   

ce son e vos, don non avetç egansa,

8  

me fan traire vas vos sis cor truan.

   

 

   

II.

   

Per ce vos prec, si·us platç, ce fin’amors

   

e gausimentç e doutç umilitatç

   

me puosca far ab vos tan de socors

12  

ce mi donetç, bella dopna, si·us platç,

   

so don plus ai d’aver gioi esperansa,

   

car en vos ai mon cor e mon talan

   

e per vos ai tut so c’ai d’alegransa

16  

e per vos vauc mantas ves sospiran.

   

 

   

III.

   

E car beutas e valors vos enansa

   

sobra tutas, c’una no·us es denan,

   

vos prec, se·us plas, per so ce·us es onransa,

20  

ce non ametç entendidor truan.

   

 

   

IV.

   

Bella dompna, cui pretç e giois enança

   

e gientç parlars, a vos mas coblas man,

   

car e vos es gaessa et alegransa

24  

e tutç lo bens c’om e dona deman.

 

 

I. 1 e·l fina] e la fina (+1)    2 giois] gioi; sens] sen    4 gintç parlars] gint parlar; avinens] auinen    6 esgartç] esgart; semblan] seblan

II. 9 si·us] siuos (+1)    10 gausimentç] gausiment    12 si·us] siuos (+1)    14 car] et car (+1); talan] talen  

III. 17 valors] ualor    18 no·us es] nouos enes (+1)    19 se·us] seuos (+1); ce·us] ceuos (+1)

IV. 21 Bella] B lla; giois] gioi    22 gientç parlars] gient parlar; mas] mes    24 tutç] tut; bens] ben

 

Nota al testo

Il componimento è tràdito da un unico manoscritto (T) e presenta vari errori di natura morfologica, non essendo stata rispettata in molti casi la declinazione bicasuale, su cui siamo intervenuti; alcuni tra i precedenti editori (Schultz-Gora e Rieger), invece, non hanno ritenuto necessario farlo. Sono state, inoltre, regolarizzate le numerose ipermetrie.

 

 

 

Testo: Chiara Cappelli, Rialto 16.i.2017.


Ms.: T 208v (nabieiris deroman)

Edizioni critiche: Oscar Schultz-Gora, Die provenzalischen Dichterinnen. Biographien und Texte nebst Anmerkungen und einer Einleitung, Genève 1975 (1888), p. 28; Giulio Bertoni, I trovatori d’Italia. Biografie, testi, traduzioni, note, Modena 1915, p. 265; Angelica Rieger, «Was Bieiris de Romans Lesbian? Women’s Relations with Each Other in the World of the Troubadours» in William D. Paden, The Voice of the Trobairitz: Perspectives on the Women Troubadours, Philadelphia 1989, pp. 73-94, p. 79; Ead., Trobairitz. Der Beitrag der Frau in der altokzitanischen höfischen Lyrik. Edition des Gesamtkorpus, Tübingen 1991, p. 505.

Altre edizioni: Henri Pascal de Rochegude, Le Parnasse occitanien, ou choix de poésies originales des troubadours, tirées des manuscrits nationaux, Tolouse 1819, p. 376; François Just Marie Raynouard, Choix des poésies originales des troubadours, 6 voll., Paris, 1816-1821, vol. V, p. 105 (parziale); Carl August Friedrich Mahn, Die Werke der Troubadours, in provenzalischer Sprache, 4 voll., Berlin 1846-1886, vol. III, p. 331; Pierre Bec, Burlesque et obscénité chez les troubadours. Le contre-texte au Moyen Age, Paris 1984, p. 198 (testo Schultz-Gora); Gianfranco Folena, Culture e lingue nel Veneto medievale, Padova 1990, p. 87 (testo Bertoni); René Nelli, Ecrivains anticonformistes du moyen-áge occitan. La Femme et l’Amour, Paris, 1977 (trad. it., Scrittori anticonformisti del Medioevo provenzale. Le donne e gli amori, a cura di Marco Infurna e Francesco Zambon, Milano 1993, pp. 280-282, testo Rieger).

Metrica: a10 b10 a10 b10 c10’ d10 c10’ d10 (Frank 407: 1). Due coblas unissonans di otto versi, seguite da due tornadas di quattro. Rime: -ors, -atç, -ansa, -an.

Nota: La canzone in lode di una signora Maria, identificabile con Maria di Monza o Maria Malaspina a causa dello stretto rapporto che il testo presenta con Na Maria de Mons’es plasentera (BdT 457.22) di Uc de Saint-Circ, in cui è citata una Maria de Mons(a), è ascritta a una altrimenti ignota Bieiris de Roman dal testimone unico T. La maggior parte della critica considera tuttavia erronea tale attribuzione e assegna il componimento a Alberico da Romano (cfr. le Circostanze storiche). – I parallelismi tra il testo di Alberico e quello di Uc sono riscontrabili soprattutto nelle rispettive prime coblas, in quanto entrambe enucleano una lunga serie di elogi rivolti alla dama, che presenta appunto lo stesso nome. Un incipit di tale tenore non è raro nelle canzoni cortesi, ma in questo caso il rapporto di dipendenza tra le due canzoni è certificato dalla ripresa da parte di Alberico di alcuni rimanti in -ansa: acoindansa del v. 4 di BdT 457.22 lo ritroviamo come acundansa nel v. 5 di BdT 16a.2, honransa del v. 7 di BdT 457.22 è al v. 19 di BdT 16a.2, esperansa del v. 9 di BdT 457.22 è al v. 13 di BdT 16a.2, alegransa del v. 14 di BdT 457.22 è presente sia al v. 15 sia al v. 23 di BdT 16a.2, infine onranza del v. 17 di BdT 457.22 è presente al v. 19 di BdT 16a.2. Inoltre, mentre alla fine del v. 6 di BdT 457.22 leggiamo senblan amoros, alla fine del v. 6 di BdT 16a.2 è ripreso, benché invertito, lo stesso sintagma: amoros semblan.

[CC]


BdT    Alberico da Romano    IdT

Traduzione e note    Circostanze storiche