Rialto    IdT

30.15

 

   

Arnaut de Maroill

 

 

 

 

   

I.

   

La francha captenensa,

   

qu’eu non puosc oblidar,

   

e·il doutz ris e l’esgar

   

e·il semblan q’ieu·s vi far

5  

mi fan, dompna valens,

   

mieiller q’ieu non sai dir,

   

dinz del cor cossirar;

   

e si per mi no·us vens

   

merces e chausimens,

10  

tem qe·m n’er a morir.

   

 

   

II.

   

Ses geing e ses faillenssa

   

vos am, e ses cor var,

   

plus que hom pot pensar;

   

d’aitan vos puosc forssar

15  

part vostres mandamens.

   

Ai, dompna cui desir,

   

si conoissetz ni·us par

   

que sia faillimens

   

car vos sui ben volens,

20  

sofretz m’aqest faillir.

   

 

   

III.

   

Tant es de gran valenssa,

   

mais vos am ab cor clar

   

ses pro merce clamar,

   

c’ab autra gazaignar;

25  

e·l vostr’enseignamens,

   

puois no m’en puosc partir,

   

fasa·us humiliar

   

si qe·l vostre cors gens,

   

amoros e plazens,

30  

si no·m vol, no m’azir.

   

 

   

IV.

   

Dompna, per gran temenssa,

   

tant vos am e·us teing car,

   

no·us aus estiers pregar;

   

mas plus fai ad honrar

35  

us paubres avinens,

   

qui sap honor grazir

   

e·ls bes d’amor celar,

   

c’us rics desconoissens,

   

cui par que totas gens

40  

lo deian obezir.

   

 

   

V.

   

Plus no·i ai de plivenssa,

   

ni puosc razon trobar

   

don m’aus asegurar

   

que ja·m deignetz amar;

45  

mas ditz mos ferms talens

   

que poiri’avenir:

   

no·m dei desesperar,

   

que tals es pauc manens

   

cui fai astres e sens

50  

en gran ricor venir.

   

 

   

VI.

   

Genoes, ses faillir,

   

on plus aug demandar

   

cortes faitz avinens

   

de reis o d’autras gens,

55  

lo vostre vei chausir.

 

 

I. ABCDEGIKMNPQRSUYc    2 qu’eu] que DPS   3 e·il] eillz D, el CIKMNPQRUc; doutz ris] dos rire R, dolors c; e l’e.] eil e. BDS; esgar] esgars I, esgardar (+1) P    4 e·il] el CIKMNPQRUc; q’ieu·s] qeus NPUc, qeo Q; vi om. P    5 mi] me UYc; fan] fi IK, fai MR; valens] valen CQUc, valent N    6 mieiller] melhor CNQRUYc; q’ieu] que DSUc, qeos Q; non] nous R; sai] aus DENPQSUc    7 dinz] ni CMR; del] el IKU, de M, dels c; cors Nc; cossirar] sospirar ABDEGIKPY, consir U, cossentir R    8 si] se NQ; mi] me CEMPQY; no·us] vos D, no vos N, nos S, non us U; vens] vez U    9 merces] [...]es C, amors NQRUc; e] o CIKR; iausimenz c    10 tem] sai AB; qe·m] que GMNQSc; n’er] mer MNSUc, mera Q; a morir] [.] [.]urir C

II. ABDEGIKNQRSUYc; IV. CM    11 geing] gring D, geins NQ    13 plus qom pot pensar (-1) D; plus que hom] plus com ABDEY, al mielhs (mielh MR) quom (com R) CIKMR, al (a Q) plus com GNQSUc; pot] non pot ABEY    14 d’aitan] de tan DGNQSUc; vos] nous C; puosc] aus IK    15 part] par GNQS, per CUc, ses M; vostres] vostre CNQSUc, vos (-1) I; mandamen CQUc, mandament N    16 ai] a DEGS, e CR; cui] quieu R    17 si] e N; conoisset D; ni·us] nios DGQSU, no vos N, mos (?) c    18 que] qe i M, qui N, qes U, me G    19 sui ben volens] se be volez D    20 naquest Y

III. ABDEGIKNQSUYc; V. CMR    21 es] etz AB, est Y    22 in M il verso è scritto a penna da una mano posteriore su uno spazio lasciato bianco; quieus am mais ab c. c. R; ab cor clar] eus tenc car C    23 ses] si C, sei M, sieus R; pro] puesc CMR, prec (segue una o raschiata quasi completamente) G; merces NQ; clamar] damar c, trobar CM    24 c’ab] sab    25 enseignamens] ensegnamen QUc, chauzimens CM    26 m’en] me N; puosc om. I    27 fasa·us] fassa vos NQUc, fasa os DGS    28 si] tant ABCM; qe·l] que Y; vostres M; cor U; gen R    29 plazen R    30 si] sil U; no·m] non Q; vol] val R, voilh U; azir] adir NQUc, air S

IV. ABDEGIKNQRSUYc; III. CM; I. CmDcα    31 temenssa] tem[....] Cm    32 tant vos am] vos am tant AB; e·us] eos G, e vos N, eu S, e Dc    33 no·us] nos DS, non vos N, non us C; aus] a Q; estiers] estier IKUYCm, asters N, osters Q; pregar] pr[....] Cm    34 plus] pus R; ad] az EMYCmDcα, ab NQUc, a S; honrar] doptar S 35 us] un Uc, vas Q, illeggibile Cm; avinen Uc    36 qui] que ABIKY, qan CMRα; sap illeggibile Cm; honor] honors CD, onrar onor K    37-38 invertiti in I, il ms. K li trascrive nell’ordine corretto, ma sembra suggerire la medesima inversione facendoli precedere da una piccola b e una piccola a    37 e·ls] el CDGIQSUc; bes] bels IK    38 c’us] cunc G, qel M; rics] richis N    39 cui] qui IKU; totas] tota Q, to[..] Cm    40 deian] deion CEMY, deiam N

V. ABDEGIKNQSUYc; II. CMCmDc; III. R    41 plus no·i ai] non ai tan MR, [..]n ai tan C; no·i] non ABQU(C)MR; plivenssa] [...]vensa C    42 ni illeggibile Y; trobar] tro[...] C    43-44 om. Dc    43 don] [.]on C; m’aus] ma[.]s Cm; assegurar] [....]urar C, assegu[...] Cm    44 ja·m] ia D, [...] Cm, id[...] Y; deignetz] deiatz AB, degnaz QUc; amar] ama[.] Cm    45 pos me ditz mos t. M, neis de dir mos falhens R, [.................]ms talenz Cm; mas] ans C; ditz] dic C, di E, dun GUDc, duns Sc, dig NQ, illeggibile Y; mos] mon CSUc, illeggibile Y; ferms] ferm CQSUc, ferras Dc; talen QUc    46 mas ben y esper venir R, interamente illeggibile in Cm; que] quei A, car NQ, qu[.] Y; poiria illeggibile Y    47 no·m] nim M; dei illeggibile Y; desesperar] desperar (-1) N, [.....]perar Y, illeggibile in Cm    48 que illeggibile Cm; tals] tal CE, illeggibile Y; es] e U, illeggibile Y; pauc] pauz D, illeggibile Y; manens illeggibile in Cm    49 cui] quel CR, que M, qui IKQUc, c[..] Y, [.]ui Cm; fai] fa SUc, illeggibile Y; astres] asters IKQDc, astros N, illeggibile Y    50 en] a NQ, e Dc, illeggibile Cm; gran ricor venir illeggibile in Y; ricors G; venir ricor Cm

VI. ABCDEGIKNQRSUc    51-52 mancano in CR    51 Genoes] ges (ge U) no(n) es QU; ses faillir] so sapchatz ABDEGIKS    52 on] com NQUc; aug] aut G, aus NQUc    53 cortes] donratz CR; faitz] faich GS 54 de reis] del rey CR; o] e CDEIKR; dautra QR    55 vos faitz a totz grazir CR; lo] los EGIK, la Q; vostres DEGIK; chausir] causir IK, iausir QUc, zausir S

 

Nota al testo

Risulta impossibile stabilire uno stemma codicum a causa dell’assenza di errori significativi e della contaminazione della tradizione. Un solo errore evidente (ma forse risalente all’archetipo) permette di raggruppare i mss. ABDEIK, tradizionalmente appartenenti alla famiglia ε, ai quali tuttavia si aggiungono anche i più indipendenti GS. Al v. 7, una variante apparentemente banalizzante riunisce nuovamente i mss. ABDEIKY, ai quali si aggiungono in questo caso GP. Dall’altro lato, tra i testimoni normalmente assegnati alla famiglia y, una variante deteriore al v. 6 accomuna i mss. CNQRUc, ai quali si aggiunge Y. Al v. 52 una variante apparentemente deteriore (ma forse solo grafica) accomuna i mss. NQUc, e questo gruppo sembra confermato dalle lezioni proposte ai vv. 9-10 e da numerose altre varianti comuni. Alcune lezioni comuni non particolarmente significative caratterizzano le coppie AB, IK e CM; questi ultimi condividono anche un ordine particolare delle strofi, elemento che pare di maggior peso, e introducono rime identiche ai vv. 23 e 25. I pochi dati rilevabili non permettono d’ipotizzare affinità con altri testimoni nel caso della strofe citata nel Breviari d’amor (α, le cui due uniche varianti sono entrambe condivise da M), né in quello dei florilegi Cm e Dc, comunque vicini tra loro e legati da una lezione deteriore comune a GSUc (v. 45).
Nelle opposizioni di lezione che caratterizzano i vv. 6, 7, 28, 34 e 36 si è cercato di favorire le forme più giustificate dal contesto e dall’uso dell’autore. Per quanto riguarda il caso di diffrazione del v. 13, si è ricostruita una lezione difficilior con iato. Al v. 21 es = etz; sembra trattarsi di una grafia tipica di Arnaut de Maruelh (si veda BdT 30.19, 27). Al v. 51, la lezione ses faillir di NQUc è l’unica che rispetta lo schema rimico, ma la lezione alternativa so sapchatz (identica a BdT 30.19, 51) potrebbe essere un errore d’archetipo corretto congetturalmente al livello dell’antecedente comune di NQUc. La grafia è quella del ms. A.

 

 

 

Testo: Luca Barbieri, Rialto 7.ii.2018.


Mss.: A 104v (Arnautz demaruoill), B 66v (Arnautz demaroill), C 107r (Ar. de | maruelh), Cm 2r (Narna[...] de miroill), D 36v (Arnaut de maruoill), Dc 253v (Narnautz demiroill), E 65 (Ar. de maruelh), G 32r (Arnaut de miroill), I 46r (Arnautz de maruoill), K 33v (Arnautz de maruoill), M 131v (Arnautz de merueilh), N 68r (Arnaut de merueil), P 42r, Q 60v (Arnadus), R 79v (Ar. de maruelh), S 121 (Arnald), U 64v (Arnaut de miroilh), Y [Kp] 106r (Arnaut de maruilh), c 31r (Arnald de miroill), α 30837.

Edizione critica: Ronald C. Johnston, Les poésies lyriques du troubadour Arnaut de Mareuil, Paris 1935, p. 16.

Altre edizioni: Henri Pascal de Rochegude, Le Parnasse occitanien, Toulouse 1819, p. 16; LR, I, p. 355; Reinhilt Richter, Die Troubadourzitate im “Breviari d’Amor”: kritische Ausgabe der provenzalischen Überlieferung, Modena 1976, p. 188.

Metrica: a6’ b6 b6 b6 c6 d6 b6 c6 c6 d6 (Frank 665:1). Canzone di cinque coblas unissonans con una tornada di cinque versi. Rime: -ensa, -ar, -ens, -ir. Lo schema è imitato solo da Bonifaci Calvo in Mout a que sovinenza (BdT 101.9).

Melodia (R): struttura musicale ABBCx; formula melodica A B B’ C B’’ D E F G E’; Fernández de la Cuesta, p. 238; van der Werf, p. 16*.

Ordine delle strofi:

 

ABDEGIKNQSUc

Y

CM

R

CmDc

P

I

1

1

1

1

-

1

II

2

2

4

2

-

-

III

3

3

5

5

-

-

IV

4

4

3

4

1

-

V

5

5

2

3

2

-

VI

6

-

6(C)

6

-

-

 

Nota: Canzone d’amore per la cui datazione si vedano le Circostanze storiche.

[LB]


BdT    Arnaut de Maroill    IdT

Traduzione e note    Circostanze storiche