Rialto    IdT

30.19

 

   

Arnaut de Maroill

 

 

 

 

   

I.

   

Mout eron doutz miei cossir

   

e ses tot marrimen,

   

qan la bell’ab lo cors gen,

   

humils, franqu’e de bon aire

5  

me dis de s’amor estraire,

   

don ieu no·m puosc partir;

   

e car ill no·m rete,

   

ni l’aus clamar merce,

   

tuich solatz mi son estraing,

10  

pos de lieis jois mi sofraing.

   

 

   

II.

   

Dompna, si·us plagues sofrir,

   

per vostre chausimen,

   

c’ab doutz precs cars, humilmen

   

merceian cum fis amaire,

15  

vos auses mon cor retraire

   

en luoc d’autre jauzir,

   

vos non costera re

   

e mi feiratz gran be;

   

qe·l malautes qan si plaing,

20  

si no·il val, si se refraing.

   

 

   

III.

   

Doussa dompna cui desir,

   

per vostr’enseignamen,

   

vostre bel acuillimen

   

no·m vedetz, qe·m soletz faire.

25  

Del plus no·us aus preiar gaire

   

tan sui espaventatz,

   

car es de tan rics plais;

   

mas Ovidis retrais

   

q’entre·ls corals amadors

30  

non paratgeia ricors.

   

 

   

IV.

   

Enseignamens e beutatz,

   

franquessa e gens parlars,

   

gens acuillirs et honrars,

   

cortes ab gaia semblanssa,

35  

vos fan sobr’autras honranssa;

   

per qe Jois e Solatz

   

reviu en vos e nais

   

vas calque part biais;

   

e no m’o fai dir amors,

40  

mas vers e vostra valors.

   

 

   

V.

   

Tant es per tot essausatz

   

vostre pretz rics e cars,

   

tem qe no·i val mos lauzars;

   

pero ben sai ses doptanssa,

45  

si tot s’es plena·il balanssa,

   

qui met plus de l’un latz

   

sol un gran, pesa mais

   

vas cella part lo fais:

   

atressi creis vostr’honors

50  

cum hom plus en ditz lauzors.

   

 

   

VI (ABR)

   

Genoes, so sapchatz,

   

si cum abrils e mais

   

es d’autres temps plus gais,

   

es vostre rics pretz colors

55  

resplandens sobre·ls meillors.

   

 

   

VII (R+CN)

   

Franses, qui que·s biais,

   

ni de proeza·s lais,

   

en vos er pretz e valors,

   

mal grat dels lauzenjadors.

 

 

I. ABCDEGIKMNPQRSb1cκ; CmDcFFa solo v. 1    1 eron] era R, illeggibile per rifilatura Cm; miei] mon R    3 bella] dopna P; lo] son CR; cor GMNPSc    4 humil CRb1κ; franqu’e] franc e C, francs que D, franca e ABQ, francha (omiserunt e) MN, francs e P, e franca e c    5 me dis] mandet CQ, me dis (alias mandet) c; s’amar retraire R; estrairez D    6 don] dunt Q, donc S; no·m] non NMSc, nō DQ; puosc] pois N, pusc c; don eu no·m puosc estraire / don eu [...] puosc partir B    7 car] pois ABGQc; no·m] no Q    8 ni l’aus] no li aus N    9 tuich] tuit CPSc, tut IKQ, tot N, toz G; mi] me BCNP; estrans b1    10 pos] cant R; lieis] lei DNPQ; jois] joi R, om. Q, aggiunto in interlinea G; mi] me NPc, no·m C; sofrans b1

II. ABDEGIKNQRSc, I. CmDcFFa, III. CM    11 dompna] [..]pna Cm; si·us] si vos D, s’ieu·s R; sofrir] [....]ir Cm    12 vostre chausimen] vostr’ensegnamen QS, vostre eys chauzimen R, vostre iausimen c; chausi[...] Cm    13 c’ab doutz] ab dolz DEF, qu’ab fis CM, ab fin S, vostre N, ab ricx R, q’ab mos c; precs cars] cors precx R, cars prex c; precs] pres IKQ, prez DN, prec S; cars] car G, qais M, clam S; humilmen] [...]ilmen Cm    14 cum fis] cosis Q, con fin N; fis amaire] [...] [.]ma[ir]e Cm 15 vos auses] vos vises D, vos am ses N; cor illeggible in Cm    16 d’autra N; jauzir] gauzir AB, [...]zir Cm, jausire D    17 costrera B 18 e mi] e me E, e·m I, e a mi CM, a mi R, [..]i Cm; feiratz] feira AB, feratz CQCmDcFFa, ferez D, fera IKc, feras MS, fara N; gran om. CM    19 qe·l] qe QS; malaute CR, malade S, [..]lautes Cm    20 no·il] no·l CIKQRcCmDcFFa, no·i N; val] vol Cm; se] si CDE, s’en FIKQRSc; refraing] sofraing IK

III. ABDEGIKNQRSc, II. CMCmDc    21 doussa] [...]sa Cm, bela R; cui] qu’ieu·s R    22 vostr’enseignamen] vostre chauzimen CQS    23 vostres bels R, vo[...] [...][s] Cm; aculhimens R    24 no·m] dom no·m N, nō BDQR, non Sc; qe·m] que CMQS, com R; soletz] sabetz CEMQS    25 del plus] pus yeu R; del] de EGNScCmDc; no·us] [..]us Cm    26 tan] si AB; sui] son Q    27 mais en vos es tant ricx platz R; es] etz ABDc, ez D, er M, [..] Cm; ric MS; plais] plaz NR, plai M 28 canc nō obezis r. R; Ovidi QS, [..]idis Cm; Ovidis retrais] Ovidis nos r. M, Ovidis et r. c; retrais] retrai M, retraz N    29 corals] [..]rals Cm, coral N, leials GQ; amador N    30 non val parages ni r. c; non] no CGCmDc, no·i M, nul N, notz R, nont S; paratgeia] para[...]ia Cm, paratge ia CE, s’apareia G, paragea M, parages a NS, parages Q, paratjes e R; ricor N

IV. BCGMNQRSc, V. ADEIK    31 enseignamens] enseignament NQRSc, ensenhamen RS, qu’ensenhamen C; beutat N    32 cortezia gen parlar C, ele vostre bells parllars M, plazenxs ab jent p. R; e om. IK; gens] gen CEGRS, bells M, dolz N; parlar CNSc    33 e l’acuillhirs e l’onrars M; gent CNR; aculhir CNSc; et] ab DEGN; honrar CNSc    34 cortes ab gaia] joios ab franca CM, cortes’e g. DG, cortesa e g. N, cortesa gaia Q, corteza ab g. R, cortezia e g. E, humils e g. c    35 fan] faun E; sobr’autras] sob autres NS, sert totas R, sobr’autres c; honranz I    36 per qe joi et solaz reviu S; per qe] per cui R; joi ERS    37 ab vos reviu e n. CM; reviu] que viu N, revieu R, reviu col verso precedente in S; en] ab CMQS    38 vas cal part qu’es b. R; vas] vers S; part om. N    39 no] no·l S    40 vers e] ver e CRS, vs e (senza abbreviazione) D, vos e E, vostras G, vera N; vostra] vostras CS, finas G; valors] lausors IKS, richors N

V. BCGMNQRc, III. CmDc, IV. ADEIK    41 tant] [..]n Cm; tot] vos G, totz MRc; essausatz] eschausatz E, autreiatz MRc, esauchaz GQ    42 vostre pretz que non a par C, le vostre ric prez cars M, vostre prez richis e car N; vostre] vo[...]e Cm; rics pretz AM; precs DQ; rics] fin I, fins K    43 q’ieu tem que no·m val l. B, non o dic per me lauzar C, tan qe no·i par mos l. M, per nō val mos preiars R; qe illeggibile in Cm; no·i] no·ill G, no·us IK; val] par M, part Q; lauzars] lauzar CIK, laudars DQc, laudar N, preiars R    44 pero] [..]ro Cm; ben sai] vers es CM, dir puesc Rc    45 si illeggibile in Cm; s’es] sa R; plena·il balanssa] plena la b. Nc, plen abbalansa Q, drecha b. R; balan[..] Cm    46 qui] quij A, qui·n C, qi·l GCm, qe·i Dc, que N; plus de] mais vas CM, mais daus Q, mais e R, davas c; latz] [..]tz Cm 47 lo la grans pendra mais R; sol un] per un Q; mais] ma[..] Cm 48 vas] vers N, da Q; lo] le M 49 atressi creis mais vostra drecha balansa mors R; atressi] aissis CM, [..]re si Cm, en tre sei N; vostr’honors] vostre honors BDN, vostra valors CM    50 ont homais ne diz l. C, on hom pot dir en ditz l. R; cum] ont C, on EMQR, [..]m Cm, quant Nc; plus] mais CMQ; ditz] di DGIKCmDc, dis Q, di de N

VI. ABR    51 ben es vers so s. R    52 abril R    53 son d’autres mes pus iais R    54 es vostre ric pretz pus iais colors R    55 sobre las R

VII. R; VI. CN; grafia di R    57 vostre pretz creys e nays C; proeza·s] proeza se N    58 tant es sobre·ls aussors C; er] es N    59 melhurans sobre·ls melhors C, gauz solaz et amors N

 

Nota al testo

La tradizione manoscritta di questo testo è notevolmente compatta, con poche varianti significative e qualche caso di diffrazione. Alcune lezioni comuni in casi di diffrazione riuniscono i mss. ABDEIKN, tradizionalmente appartenenti alla famiglia ε. I mss. ADEIK condividono anche l’inversione delle strofi IV e V. Errori comuni ai vv. 20 e 40 permettono di identificare la coppia IK. I mss. EN hanno una lezione fluttuante e sono probabilmente contaminati. Risulta più difficile reperire errori tra gli altri testimoni che possano permettere di individuare la famiglia y, anche se alcune varianti deteriori (vv. 13, 24, 46, 50) accomunano i mss. CMQS(R). Sembrano meglio definite da un lato la coppia QS (vv. 12 e 22) e dall’altro la coppia CM (inversione delle strofi II e III e conseguente rottura della struttura a coblas doblas; rima identica al v. 49), con R più autonomo ma comunque vicino a CM. Il ms. c condivide spesso le lezioni dei testimoni y, ma tende a innovare autonomamente e mostra tracce di contaminazione. I florilegi Cm e Dc sono sostanzialmente vicini a QS, ma presentano qualche contaminazione con ε; F e Fa hanno solo la seconda strofe e non presentano varianti significative. Nei casi di opposizione o diffrazione di lezione che caratterizzano i vv. 7, 18 (forma difficilior di condizionale II?), 24, 30 (neoformazione hapastica paratgeiar), 34, 46, 50 si è cercato di favorire le forme attestate da testimoni appartenenti a diverse famiglie o quelle più giustificate dal contesto e dall’uso dell’autore. Per es = etz al v. 27 si veda La francha captenensa (BdT 30.15), v. 21. Al v. 34 interpreto cortes come un aggettivo maschile con valore avverbiale. Per capire il senso del v. 38 occorre considerare il valore comparativo che può assumere ves (Frede Jensen, Syntaxe de l’ancien occitan, Tübingen 1994, § 717, p. 310) e quello concessivo o avversativo del relativo calque (Jensen, Syntaxe, § 385, p. 167). La seconda tornada si presenta di fatto come alternativa alla prima (solo il ms. R le riporta entrambe) ed è probabilmente da rigettare a causa delle forti divergenze testuali che caratterizzano i tre testimoni (varianti redazionali o innovazioni personali dei copisti?). La grafia è quella del ms. A.
 

 

 

Testo: Luca Barbieri, Rialto 7.ii.2018.


Mss.: A 106r (Arnautz demeruoill), B 67r (Arnautz demaroill), C 108v (Arnautz de | maruelh), Cm 2v ([...]autz demiroill), D 37v (Arnald de maruoill), Dc 253v (Narnautz demiroill), E 66 (Arnaut demaruelh), F 13v (Arnautz de miroill), Fa 15 (Arnautz de miroill), G 33r (Arnaut de miroill), I 47v (Arnautz de meruoill), K 34v (Arnautz de maruoill), M 129v (Arnautz de merueilh), N 68v (Arnaut de marueil), P 42v (Arnautz de meroill, citata nella vida), Q 65v (Raimont), R 80r (Ar. de maruelh), S 125 (Arnald), b1 5v (Arnaldo Marueill), c 31v (Arnald de miroill), κ 55.

Edizione critica: Ronald C. Johnston, Les poésies lyriques du troubadour Arnaut de Mareuil, Paris 1935, p. 146.

Altre edizioni: Henri Pascal de Rochegude, Le Parnasse occitanien, Toulouse 1819, p. 17; LR, I, p. 350; Carl August Friedrich Mahn, Die Werke der Troubadours, in provenzalischer Sprache, 4 voll., Berlin 1846-1886, vol. I, p. 170.

Metrica: a7 b6 b7 c7’ c7’ a6 d6 d6 e7 e7; strofe III: a7 b6 b7 c7’ c7’ d6 e6 e6 f7 f7 (Frank 685:1, 732:1, 885:2; unicum). Canzone di cinque coblas doblas (2+1+2), nella quale la terza strofe funge da perno adottando le rime delle strofi I-II per la prima parte e le rime delle strofi IV-V per la seconda parte; due tornadas, la prima di cinque versi e la seconda di quattro versi probabilmente spuria. Rime: strofi I-II e IV-V: -ir, -atz (a); -en, -ars (b); -aire, -anssa (c); -é, -ais (d); -anh, -ors (e); strofe III: -ir (a), -en (b), -aire (c), -atz (d), -ais (e), -ors (f).

Melodia (G): formula melodica A B C D C’ B’ E F G H; Fernández de la Cuesta, p. 244; van der Werf, p. 19*.

Ordine delle strofi:

 

A

DEIK

B

GQc

C

M

R

S

N

Cm

Dc

F

Pb

I

1

1

1

1

1

1

1

1

1

-

-

-

1

II

2

2

2

2

3

3

2

2

2

1

1

1

-

III

3

3

3

3

2

2

3

3

3

2

2

-

-

IV

5

5

4

4

4

4

4

4

4

-

-

-

-

V

4

4

5

5

5

5

5

-

5

3

3

-

-

VI

6

-

6

-

-

-

6

-

-

-

-

-

-

VII

-

-

-

-

6

-

7

-

6

-

-

-

-

 

Nota: Canzone di argomento cortese: per le ipotesi di datazione e localizzazione si vedano le Circostanze storiche.

[LB]


BdT    Arnaut de Maroill    IdT

Traduzione e note    Circostanze storiche