Rialto

174.9

 

Gavaudan

 

 

 

 

Patz passien ven del Senhor
que per nos pres carn e moric;
volc nos rezemer del sieu sanc
que·l fossem ver, fizel amic;
5 per so ja us non s’en estanc
que usquecx vas Luy non corra.
Que Dieus nos dona tal conort,
qu’el segle fals, fallit e mort
nos mostra patz per sa doussor
10 que fa als bos los mals jauzir
e·n patz ab patz patz obezir.
 
Per aquesta n’aurem major
patz e vulhatz qu’om vo·n prezic:
ges non es, ni er, ni fon anc
15 en ergulhos cor, fellon, ric;
per qu’ieu sospir soven e planc,
quar non pessam plus abora
q’us a l’altre no fezes tort
ni agues ira ni desconort,
20 mas fezes l’us a l’autr’amor
e cum pocsem a Dieu servir,
quez Elh nos denhe aculhir.
 
Regart deu aver e paor
qui sap so qu’Elh per nos suffric;
25 vol que siam humil e franc,
perdonem a nostr’enemic
per so que de Luy no·ns aranc
peccatz que fort brama e plora
quar li premier li son estort;
30 non y a un tan gran ni fort,
si ca layns, qu’ab gran dolor
no·l fasson ardre e blezir
selhs que·ns fan peccar e falhir.
 
A nulh home no fan honor
35 ni de lur obra non jauzic
que no·l tornon d’aut bas, el fanc,
si co feiro·l premier antic;
e ja no cug traspas ni manc,
tart o temps, qu’a mala hora,
40 qui diable sec, non l’aport.
De cobezeza·ns planton ort,
de sobre totz mals lo pejor,
per que·ns podem greu d’elhs partir,
qui ben no s’en sap escrimir.
 
45 Peccatz a tan doussa sabor
per que Adams lo pom trazic:
del dreg just fey fals, clop e ranc
cobezeza, que·l ne partic,
qu’elh era assis en tal banc
50 ja no saupra mals que·s fora.
E a donat estranh deport,
ir’e trebalh e desconort,
a selhs qu’intran el bollidor
don jamais non poiran yssir.
55 Pensem nos quo·y poirem guerir!
 
Sans Pauls dis: «Pus temps nos socor,
ja us de ben a far no·s tric».
Qu’el sieu sant, clar, paradis blanc
Jhezu Crist, que anc no mentic,
60 nos apella, enans que·l tanc.
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .
.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .
Corram lai on tug li doctor
65 s’ acordon que·y podem venir
ab ben far et ab mal gequir.
 
Trichat seran li trichador
que anc mal per pieitz n’an gequic:
no·y aura riu, vouta ni tanc
70 als perjurs fals qu’an fe falhic
que tot denan lor no s’enplanc,
ni engans que no·ls encorra.
Selh el fanc cai qu’a lo sen tort
del diable, quar ab sa sort
75 lo n’a portat a deshonor
que anc no·l laisset repentir
en vida ni quan dec murir.
 
Dombredieus prec yeu et ador
qu’Elh nos lais el sieu renc venir,
80 ab sos angils cans novelhs dir.
 
Qu’al comte Raimon volha honor
et forsa dar per enantir
Pretz, en que totz lo mons se mir.
Comte, rey et emperador
85 avem luy per Pretz enardir,
ab patz enantir et sofrir.

 

 

 

Testo: Guida 1979 (IV). – Rialto 15.xi.2002.


Mss.: C 317; R 98.

Edizioni critiche: Alfred Jeanroy, «Poésies du troubadour Gavaudan», Romania, 34, 1905, pp. 497-539, a p. 529; Saverio Guida, Il trovatore Gavaudan, Modena 1979 (Subsidia al Corpus des Troubadours, VI), p. 231.

Metrica: a8 b8 c8 b8 c8 d7’ e8 e8 a8 f8 f8 (Frank 790:1). Sette coblas unissonans di undici versi ciascuna più tre tornadas di tre versi. Schema unico tra le canzoni occitaniche a noi arrivate.

Ed. 1979: 45 dossa.

Nota: Motivo ispiratore e dominatore del componimento risulta quello della pace, problema dibattuto ed avvertito con drammaticità tanto presso il mondo ecclesiastico che presso quello laico dei secoli XI–XIII. Il trovatore riprese e rinforzò i pilastri concettuali e ideali che stavano a fondamento delle organizzazioni ‘pacifiste’ e sapientemente li trasformò in un tessuto che appena velava lo scopo primario del canto: presentare Raimondo VI di Tolosa come la persona più adatta a pacificare il Mezzogiorno della Francia e indurre i contemporanei ad affidarsi a lui per ottenere ordine e giustizia. È da escludere che la canzone di Gavaudan possa essere stata composta nel primo decennio del secolo XIII, quando il conte di Tolosa si pose extra pacem rifiutandosi di prestare i giuramenti che i legati pontifici pretendevano da lui, e dopo che, nella primavera del 1207, venne scomunicato. Probabile è invece che il sirventese sia radicato nel clima fervido di iniziative e di aspettative pacifiche determinato dal Concilio di Montpellier del dicembre 1195 (che significativamente aveva dato il primo posto nell’ordine dei lavori al tema della pace) e nel torno di tempo (ultimi anni del XII secolo) in cui Raimondo VI, che aveva da poco raccolto l’eredità paterna (gennaio 1195), appariva desideroso di procurarsi la stima e la simpatia delle popolazioni meridionali presentandosi come garante della pace e difensore dei costumi e delle istituzioni tradizionali.

[SG]


Premessa

BdT    Gavaudan