174.9 |
Gavaudan
|
||
Patz passien ven del Senhor | ||
que per nos pres carn e moric; | ||
volc nos rezemer del sieu sanc | ||
que·l fossem ver, fizel amic; | ||
5 | per so ja us non s’en estanc | |
que usquecx vas Luy non corra. | ||
Que Dieus nos dona tal conort, | ||
qu’el segle fals, fallit e mort | ||
nos mostra patz per sa doussor | ||
10 | que fa als bos los mals jauzir | |
e·n patz ab patz patz obezir. | ||
Per aquesta n’aurem major | ||
patz e vulhatz qu’om vo·n prezic: | ||
ges non es, ni er, ni fon anc | ||
15 | en ergulhos cor, fellon, ric; | |
per qu’ieu sospir soven e planc, | ||
quar non pessam plus abora | ||
q’us a l’altre no fezes tort | ||
ni agues ira ni desconort, | ||
20 | mas fezes l’us a l’autr’amor | |
e cum pocsem a Dieu servir, | ||
quez Elh nos denhe aculhir. | ||
Regart deu aver e paor | ||
qui sap so qu’Elh per nos suffric; | ||
25 | vol que siam humil e franc, | |
perdonem a nostr’enemic | ||
per so que de Luy no·ns aranc | ||
peccatz que fort brama e plora | ||
quar li premier li son estort; | ||
30 | non y a un tan gran ni fort, | |
si ca layns, qu’ab gran dolor | ||
no·l fasson ardre e blezir | ||
selhs que·ns fan peccar e falhir. | ||
A nulh home no fan honor | ||
35 | ni de lur obra non jauzic | |
que no·l tornon d’aut bas, el fanc, | ||
si co feiro·l premier antic; | ||
e ja no cug traspas ni manc, | ||
tart o temps, qu’a mala hora, | ||
40 | qui diable sec, non l’aport. | |
De cobezeza·ns planton ort, | ||
de sobre totz mals lo pejor, | ||
per que·ns podem greu d’elhs partir, | ||
qui ben no s’en sap escrimir. | ||
45 | Peccatz a tan doussa sabor | |
per que Adams lo pom trazic: | ||
del dreg just fey fals, clop e ranc | ||
cobezeza, que·l ne partic, | ||
qu’elh era assis en tal banc | ||
50 | ja no saupra mals que·s fora. | |
E a donat estranh deport, | ||
ir’e trebalh e desconort, | ||
a selhs qu’intran el bollidor | ||
don jamais non poiran yssir. | ||
55 | Pensem nos quo·y poirem guerir! | |
Sans Pauls dis: «Pus temps nos socor, | ||
ja us de ben a far no·s tric». | ||
Qu’el sieu sant, clar, paradis blanc | ||
Jhezu Crist, que anc no mentic, | ||
60 | nos apella, enans que·l tanc. | |
. . . . . . . . . . . . . . . . . | ||
. . . . . . . . . . . . . . . . . | ||
. . . . . . . . . . . . . . . . . | ||
Corram lai on tug li doctor | ||
65 | s’ acordon que·y podem venir | |
ab ben far et ab mal gequir. | ||
Trichat seran li trichador | ||
que anc mal per pieitz n’an gequic: | ||
no·y aura riu, vouta ni tanc | ||
70 | als perjurs fals qu’an fe falhic | |
que tot denan lor no s’enplanc, | ||
ni engans que no·ls encorra. | ||
Selh el fanc cai qu’a lo sen tort | ||
del diable, quar ab sa sort | ||
75 | lo n’a portat a deshonor | |
que anc no·l laisset repentir | ||
en vida ni quan dec murir. | ||
Dombredieus prec yeu et ador | ||
qu’Elh nos lais el sieu renc venir, | ||
80 | ab sos angils cans novelhs dir. | |
Qu’al comte Raimon volha honor | ||
et forsa dar per enantir | ||
Pretz, en que totz lo mons se mir. | ||
Comte, rey et emperador | ||
85 | avem luy per Pretz enardir, | |
ab patz enantir et sofrir. |
Testo: Guida 1979 (IV). – Rialto 15.xi.2002.
Mss.: C 317; R 98.
Edizioni critiche: Alfred Jeanroy, «Poésies du troubadour Gavaudan», Romania, 34, 1905, pp. 497-539, a p. 529; Saverio Guida, Il trovatore Gavaudan, Modena 1979 (Subsidia al Corpus des Troubadours, VI), p. 231.
Metrica: a8 b8 c8 b8 c8 d7’ e8 e8 a8 f8 f8 (Frank 790:1). Sette coblas unissonans di undici versi ciascuna più tre tornadas di tre versi. Schema unico tra le canzoni occitaniche a noi arrivate.
Ed. 1979: 45 dossa.
Nota: Motivo ispiratore e dominatore del componimento risulta quello della pace, problema dibattuto ed avvertito con drammaticità tanto presso il mondo ecclesiastico che presso quello laico dei secoli XI–XIII. Il trovatore riprese e rinforzò i pilastri concettuali e ideali che stavano a fondamento delle organizzazioni ‘pacifiste’ e sapientemente li trasformò in un tessuto che appena velava lo scopo primario del canto: presentare Raimondo VI di Tolosa come la persona più adatta a pacificare il Mezzogiorno della Francia e indurre i contemporanei ad affidarsi a lui per ottenere ordine e giustizia. È da escludere che la canzone di Gavaudan possa essere stata composta nel primo decennio del secolo XIII, quando il conte di Tolosa si pose extra pacem rifiutandosi di prestare i giuramenti che i legati pontifici pretendevano da lui, e dopo che, nella primavera del 1207, venne scomunicato. Probabile è invece che il sirventese sia radicato nel clima fervido di iniziative e di aspettative pacifiche determinato dal Concilio di Montpellier del dicembre 1195 (che significativamente aveva dato il primo posto nell’ordine dei lavori al tema della pace) e nel torno di tempo (ultimi anni del XII secolo) in cui Raimondo VI, che aveva da poco raccolto l’eredità paterna (gennaio 1195), appariva desideroso di procurarsi la stima e la simpatia delle popolazioni meridionali presentandosi come garante della pace e difensore dei costumi e delle istituzioni tradizionali.
[SG]
Gavaudan