Rialto

226.7 = 248.41

 

Guilhem de Mur  ·  Guiraut Riquier

 

 

 

 

Guiraut Riquier, pus qu’es sabens

pro a laus de vostres vezis,

diatz cal deu esser pus fis

4

vas bon pretz de dos entendens:

l’us a·ls fatz ses malenansa

d’amor, la bon’esperansa

en a l’autre; e diatz ses falhir

8

cals fa ni deu mielhs son pretz enantir.

 

Guilhem, sel qu’es de joy manens

e l’a per sa valor conquis,

deu esser vas pretz pus aclis

12

que selh qu’esper, car pensamens

ab dezir li tol esmansa

de far bos fas d’agradan‹s›a,

qu’en l’esperar ten del tot son cossir,

16

e·l jauzens deu en totz fatz avenir.

 

Guirautz, autr’es entendemens

a l’entendedor, so m’es vis,

que cascus val mais cant languis

20

per amor, que cant n’es jauzens;

car Amors, on mais s’enansa

vas fatz, pus torn’en mermansa

l’amans vas precx, c’adoncx moro·l dezir

24

e·l fag, per c’om lo solia grazir.

 

Guilhem, vostre razonamens

es fals e frevols e mesquis,

mais no·us notz c’anc mais no falhis.

28

E cals homs languitz, malsabens,

a de bos faitz remenbransa,

ni cal gay pretz desenansa?

Vos non avetz d’amor joy ni martir,

32

car pretz mandatz abayssar per jauzir.

 

Guiraut, be·us falh tot vostres sens;

veyatz cals es d’amor la fis,

com l’us e l’autre n’escarnis

36

can dels fatz fan acordamens.

Lo rossinhol per semblansa

us don que vieu ab alegransa

tant cant ponha en sa par covertir,

40

pueys son dos chant torn’en aspre rugir.

 

Guilhem, on mais parlatz, val mens

vostre razonamen frachis;

c’auzel non a ni joi ni ris,

44

mas volers leugiers e volvens,

e no·s ne pot comparansa

far ab veray’amistansa

d’amic lial, que sap son joy culhir

48

et on mays n’a, mielhs sap ben far e dir.

 

Guiraut, sos dos desenansa

aital malvad’amistansa,

com vos dizetz, e·ls fatz lag escarnir,

52

e Dieus e·ls sans lo·n meton en azir.

 

Guilhem, pus per malenansa

valetz mays, tostemps pezansa

vos done Dieu et a mi don jauzir,

56

c’ap joy say mielhs en totz fatz avenir.

 

 

 

Testo: Betti 1998 (XII) . – Rialto 10.iv.2002.


Ms.: R 77r.

Edizione critica: Maria Pia Betti, «Le tenzoni del trovatore Guiraut Riquier», Studi mediolatini e volgari, 44, 1998, pp. 7-193, a p. 155.

Altra edizione: S. L. H. Pfaff, «Guiraut Riquier», in Carl August Friedrich Mahn, Die Werke der Troubadours in provenzalisches Sprache, 4 voll., Berlin 1853-73, vol. IV (1853), p. 243.

Metrica: a8 b8 b8 a8 c7’ c7’ d10 d10 (Frank 577:242). Partimen composto da sei coblas unissonans di otto versi e da due tornadas di quattro. Lo schema metrico ed il sistema di rime è probabilmente ripreso dalla canzone di Bernart de Ventadorn BdT 70.1, Ab joi mou lo vers e·l comens.

Note: La tesi sostenuta da Guiraut la ritroviamo in un partimen tra Raimbaut e Albertet, Albertet, dui pro cavalier (BdT 388.1, Adolf Kolsen, Trobadorgedichte, Halle 1925 p. 2), ai vv. 25-27: «Qe cel q’a de sidonz plazer / Deu miels tot bon pretz mantener / qe·l vostre q’a sos pretz perdutz». Vi è, d’altra parte, vicinanza tematica tra la strofa III, in cui è espressa la difesa di Guilhem per la propria parte, e la parallela cobla III del partimen tra Aimeric de Pegulhan e Gaucelm Faidit Gaucelms Faiditz, de dos amics leials (BdT 10.28, The Poems of Aimeric de Peguilhan, a cura di William P. Shepard e Frank M. Chambers, Evanston 1950 [Nortwestern University Studies in the Humanities], p. 154). – Una proposta di datazione che abbia un sufficiente margine di certezza è difficile da fare, essendoci giunte tenzoni dei due trovatori risalenti sia alla prima fase della produzione di Guiraut (ante 1270: la tenzone Guilhem de Mur, que cuia far [BdT 248.37 = 226.4] ed il partimen Guiraut Riquier, segon vostr’essien [BdT 226.8 = 248.42], n. 1 dell’ed. di Saverio Guida, «Jocs» poetici alla corte di Enrico II di Rodez, Modena 1983 [Subsidia al Corpus des Troubadours, 8], p. 207) che alla seconda (post 1280: il partimen Guilhem de Mur, chauzetz d’esta partida [BdT 248.36 = 226.3] ed il torneyamen De so don yeu soy doptos [BdT 226.1 = 248.25 = 140.1a = 296,1], n. 6 dell’ed. Guida). Un indizio ci è, però, offerto dalla vicinanza tematica tra la tesi difesa da Guilhem ed il contenuto della cobla V nel torneyamen De so don yeu soy doptos, il cui incipit richiama l’inizio del testo qui in esame: tutto ciò induce, secondo Maurizio Perugi (Trovatori a Valchiusa. Un frammento della cultura provenzale del Petrarca, Padova 1985 [Studi sul Petrarca, 18], p. 201), «a considerare questa coppia di tenzoni come un dittico omogeneo», rendendo plausibile l’ipotesi di una composizione pressoché contemporanea dei due dialoghi negli anni 1280-81. Diversamente dal comportamento ordinario in questo tipo di tenso, non ci si appella a nessun giudice nelle tornadas, ed il partimen si conclude con un augurio ironico a Guilhem da parte di Riquier.

[MPB]


BdT    Guilhem de Mur    Guiraut Riquier