Jaufre
5847 Ab aitant va·l caval cenglar,
5848 Pueis piega e a·s faig donar
5849 L’escut e la lansa ensament.
5850 E pren la pulcella tot jent
5851 Ez a la denan se portada;
5852 Que ja per el non er laissada,
5853 Tro l’aia a son paire renduda,
5854 Que lla cuja aver perduda.
5855 Aissi s’en vai cochosament
5856 Ves lo castel de mantenent,
5857 On jai nafratz lo cavalier,
5858 A cui auria gra mestier
5859 Secors; que vengutz es Taulat
5860 Ab sos serventz, que l’an liat
5861 Las mans estreitz detras le dos
5862 Quatre bacallar grantz e gros,
5863 Que an grantz quatre correiadas
5864 De cour de cer menut nodadas,
5865 Ab que·l baton e fan puiar
5866 Lo puog, aissi con solon far,
5867 C’aissi lo an set an tengut.
5868 Ab tant l’an traiç fora tot nut,
5869 Pueis l’an al pe del pueig menat,
5870 E quecx a sos bratz reversat,
5871 Que s’apareillon del ferir.
5872 Ab tant viron Jaufre venir,
5873 Mout tost, davant se la pucela.
5874 Fan cil: «Aquest porta novela,
5875 De que que sia, a mon seignor,
5876 C’aissi cavalca per vigor».
5877 E Taulat es sus en l’angarda
5878 E vi Jaufre, cant se regarda
5879 Qu’es als quatre serventz vengutz,
5880 Ez es s’en corren desendutz,
5881 E venc ves Jaufre per saber
5882 Que ven aitant cochos querer.
5883 «Cavallier», dis el, «saver voill
5884 Cal sobriera ni cal orgoill
5885 T’a faitz en ma terra intrar:
5886 Deissen e vai te desarmar,
5887 Que totz tenps estaras mais pres!»
5888 «Seiner, non farai», dis Jaufres,
5889 «Trop vos volletz un pauc cochar;
5890 Laissatz me un pauc razonar.
5891 Per cest cavalier soi vengutz,
5892 Que dovia esser batutz.
5893 E prec vos per enseinament
5894 E per tot vostre causiment,
5895 Que·l laissetz per amor de me,
5896 Si·us platz, e faretz i merce.
5897 E s’anc fes ves vos malvestat,
5898 Erguell ni guera ni foutat,
5899 Tot enaissi s’en tornera
5900 Con vostra cort conossera».
5901 Apres a Taulat respondut:
5902 «Ieu cre», dis el, «se Dieus m’aiut,
5903 Que tu aias perdut ton sen,
5904 C’aissi as parlat vilanamen
5905 Ni dizes c’on aquest te renda.
5906 Assatz as forfaitz c’on te penda,
5907 O c’om t’aucia a mala mort».
5908 «Seiner, vos i fariatz gran tort»,
5909 Dis Jaufre, «qu’eu non ai ditz ren,
5910 Qu’eu deia enuiar, mas ben.
5911 E ja per tant non laisserai
5912 Que no·us o diga ancara mai
5913 Que·l cavallier non aucisatz,
5914 E que per amor lo·m rendatz,
5915 C’ueimais l’avetz trop trebaillat».
5916 «Vai, villan, trop t’ai ascoutat!
5917 Deissent e vai te desguarnir,
5918 E si non, pres ies del morrir.
5919 Ez aquela pulcella sia
5920 Dels escudiers, car era tia».
5921 «Seiner», dis Jaufre, «non er jes;
5922 Car mout me seria mal pres,
5923 S’era als escuders liurada.
5924 Antz sera ma força mermada,
5925 Qu’eu non porai del bran ferir,
5926 Qu’ieu la lais forsar ni aunir».
5927 «E con? E vols t’ab me conbatre?»
5928 «Oc, antz que·m lais aunir ni batre
5929 Ne esta pulsella forsar».
5930 «Ara vols tu t’ancta doblar»,
5931 Dis Taulat, «que, si Dieus m’aiut,
5932 Pueis aurai al col mon escut,
5933 Non escaparas ab la vida».
5934 «Mouta menassa ai auzida
5935 Ab aquesta», so dis Jaufre,
5936 «Mas, per mon cap, vos dic, so cre,
5937 Lo cavalier vos er a rendre;
5938 E cuig vos ben l’ancta car vendre
5939 C’al rei Artus fazes l’autr’ier,
5940 Que·l ausises un cavallier.
5941 Mas ara sai ieu veramentz,
5942 Que mais d’erguell e de non sentz
5943 A en te, qu’eu non aug retraire.
5944 E non o podetz celar gaire
5945 Que mout m’avetz fort menasat.
5946 Ez eu o ai tot escoutat
5947 E sufert tant com voletz dir;
5948 C’aissi pot hom fol enfollir;
5949 Cant hom on plus fort s’omelia,
5950 Ades li creis mais sa follia
5951 Ez ades s’en orgoilla plus.
5952 Mas, fe que dei al rei Artus,
5953 Cui am e tenc per mon seignor,
5954 Oimais no·us portarai honor,
5955 Que pro·us ai essaiat ab ben
5956 Ni vos blandiria de ren;
5957 E s’est mal, mal evetz trobat».
5958 Az aquest mot respont Taulat:
5959 «Cavalier, mout as pauc de sen;
5960 Que tu ja saps ton esïen
5961 Que meillors .v. cen cavalliers
5962 Que tu non iest, e plus sobriers,
5963 Ai ab armas pres e conques».
5964 «Ancui para», so dis Jaufres,
5965 «Non o metan tot en parlar,
5966 Mas si·t vols, va te tost armar,
5967 E veian que Dieus en volra;
5968 Que ja enantz ben no·m ira,
5969 Tro que·m sia ab te conbatutz,
5970 Que l’un sia mortz e vencutz».
5971 E Taulat respont ab erguell:
5972 «Ja autra garnizon non vuell,
5973 Mas sol mon escut e ma lansa;
5974 Que tant te vei d’avol senblansa,
5975 Que ja no·m voill per te garnir.
5976 Antz, si·t vols, n’i fai set venir
5977 Aitals con tu iest, totz armatz!»
5978 «Cho», dis Jaufre, «so es foldatz,
5979 Que te conbatas desgarnitz:
5980 Ben pars orgoillos a totz ditz.
5981 Mas tot enaissi con volras,
5982 Te conbatas, si en cor o as;
5983 O si non, vai te rendre pres
5984 Al rei Artus, que ça·m trames.
5985 C’una d’aquestas t’er a far,
5986 Tol ti oimais de menassar!»
5987 Ab tant Taulat s’es irascutz
5988 Ez es ves un sirvent vengutz:
5989 «Aporta·m», dis el, «mon escut
5990 E ma lansa, si Dieus t’aiut!
5991 Vai, aitant con poras, coren
5992 E digas az aquella jen,
5993 Que la foras son albergat,
5994 Que vengan un malaürat
5995 Vezer morir ab colp de lansa;
5996 Que l’escut, l’auberc e la pansa
5997 Li vuoll a un cop esfrondar,
5998 O si non, vuell ja mais portar
5999 Armas, ni far cavallaria
6000 Ni de domna aver seignoria».
6001 E·l sirventz es d’aqui mogutz
6002 Ez es s’en en la ost vengutz
6003 Als cavalliers que fan gran dol
6004 Per lor seignor que Taulat vol
6005 Far puiar l’angarda batent.
6006 Ez aissi con venc mantenent
6007 Dis lor: «Baros, anatz vezer
6008 Un caitiu qu’es vengut querrer
6009 Sa mort, que mos seiner o manda,
6010 Al pe del puig en mietz la landa!»
6011 E pueis part se aitant con pot,
6012 Ez intret el castel de trot,
6013 On troba las domnas ploran
6014 Mout fort e lors cabels tiran.
6015 E pres la lansa e l’escut,
6016 Que vi az un lancier pendut,
6017 E vol s’ent tornar mantenen,
6018 Cant la domna maier lo pren:
6019 «Amicx», dis ella, «digatz me,
6020 E non m’en mentatz, per ta fe,
6021 De quellas armas que vols far,
6022 Que tant corren te vei portar?»
6023 «Fe que deitz a la vostr’amor,
6024 Domna, port las a mon seignor».
6025 «Ez a que ops, si Dieus te gart?»
6026 «Per un vilain fol e musart,
6027 Que s’es vengut ab el conbatre.
6028 E si·l voletz vezer abatre
6029 O aucir, venetz çai ades,
6030 C’anc mais non fon de mort tan pres».
6031 «Dieus», dis la domna, «lo·n defenda,
6032 Ez a te, si·l platz, car o venda,
6033 Car aissi parlas folamentz,
6034 Car aiso ez aquel veramentz
6035 Qu’ier a .viii. jorn çai vi venir,
6036 E non vol del convent mentir.
6037 Santa Maria·l gart de pena;
6038 Ez a Taulat, c’aissi·s malmena,
6039 Don de malaventura tan,
6040 D’ira, d’angoisa e d’afan
6041 E de trabail e de dolor,
6042 Con ieu quier a nostre Seignor».
6043 Ab tant es vengutz lo serven
6044 A son seinor, lai on l’aten.
6045 E pres l’escut e pueis la lansa;
6046 C’en son orgueill a tal fiansa,
6047 Que non vol son auberc vestir.
6048 Ez a escridat: «Vien morir,
6049 Vilan, tu que sai es vengut!»
6050 E Jaufre es ves el mogut,
6051 Cant aisi s’ausi escridar,
6052 Tant co·l caval lo pot portar.
6053 E fon iratz, que de feunia
6054 L’es doblada sa gailardia.
6055 E Taulat venc de l’autre part,
6056 Peier que lions ne liepart,
6057 E va·l ferir per tal poder
6058 Jaufre, que no·l poc retener
6059 Sella ni cengla ni petral,
6060 Que tot o trenca e vai a mal,
6061 Que ab tot l’a en terra portat.
6062 E Jaufre a·l tal cop donat
6063 Sus en la pena de l’escut,
6064 Que totz lo l’a fraitz e ronput,
6065 Que l’escut e·l peitz e·l costat
6066 L’a tot esvaisit e passat,
6067 Si que la lansa n’es passada
6068 De l’autra part una brasada
6069 E contra terra l’a cosit.
6070 E las gentz cridon a un crit:
6071 «Verges dona, Santa Maria!
6072 Abaisatz en aquesta dia
6073 La felonia de Taulat
6074 E l’erguell, que trop a durat!»
6075 E Jaufre leva tot corren,
6076 Pueis trais l’espaza mantenen,
6077 Ez es s’en ves Taulat vengutz,
6078 Que jaç el sol totz estendutz
6079 Espandat en luec d’un grapaut.
6080 E crida, tan con pot, en aut:
6081 «Cavallier, per amor de Dieu
6082 Non mueira, que mout m’esta grieu!
6083 Vailla·m Dieu e Santa Maria,
6084 Que mortz soi per ma gran follia».
6085 «Non est ancara», dis Jaufre,
6086 «Mes enantz que·t partas de me,
6087 O diras en ver, ab mon grat,
6088 Car trop a tos orgueill durat
6089 E deu ben oimais penre fin.
6090 Que tu cujavas oi matin
6091 Qu’el mont non agues cavallier
6092 Tan fort d’armas ne tan sobrier.
6093 E pros eras tu veramentz,
6094 Mas trop regnavas malamentz,
6095 Car trop te donavas d’orguell,
6096 E Dieus non l’ama ni l’acuell.
6097 E tu potz o ura vezer;
6098 Qu’ieu non son jes de quel poder
6099 C’ab armas sobrar te degues,
6100 Si Dieus aïrat non t’agues.
6101 Mas per ta grant malaventura
6102 T’a sufferta la desmesura,
6103 Que fezes al bon rei Artus,
6104 E no·l platz que te·l soffra plus,
6105 Qu’en la cort del rei mon seignor
6106 Es dels bons cavalliers la flor
6107 Del mont, tuit eleitz e triat.
6108 E cil que son a tort menat,
6109 Son per cels a dreitz mantengutz
6110 E li orgoillos confondutz.
6111 Car Dieus l’a pausat per dreitura,
6112 Ez en aitant con le montz dura,
6113 Non a rei que tan ben la tenga;
6114 Qu’el non cre plazer ni lausenga
6115 Ni vol vilania escoltar.
6116 E qui ab el vol gueroiar,
6117 Non o pot durar lunguament;
6118 Que ja tant non ira gaudent
6119 Qui·l vol gueroiar ni aunir,
6120 C’a merce no·l fason venir
6121 Aquil de la Taula Redonda,
6122 Sol que sotz terra no·s resconda.
6123 Car aquil an la seinoria
6124 De tota la cavalaria;
6125 Ez aquo ez del mont la flors.
6126 Ez ieu non soi jes dels meillors,
6127 An soi un novel cavalliers;
6128 Que non a jes dos mes entiers
6129 Que·l rei Artus m’a adobat.
6130 E Dieus tot per la malvastat
6131 Qu’as aquest cavalier fasias,
6132 Qu’en ta prison nafrat tinias,
6133 Fes te en la cort del rei aunir
6134 E me en aquel punt venir;
6135 Que tant t’ai jorn e noitz seguit,
6136 Che mon coraje n’ai conplit.
6137 De luein t’es aquest mal vengutz:
6138 Moutas vetz ez hom confondutz
6139 Per so de que garda no·s pren;
6140 Lonc tenps auras anat queren
6141 So qu’as en pauc d’ora trobat.
6142 Conoisetz, que mal as reinat?»
6143 «O ieu, seigner, e clam merce,
6144 Que prenatz segurtat de me;
6145 C’aissi·m rent en vostra preison
6146 Con vencutz e con mortz que son».
6147 Dis Jaufre: «Ab me trobaras
6148 Merce, pueis demandada l’as,
6149 Mas iras t’en, c’aissi o voill,
6150 Al bon rei Artus a Carduoll,
6151 Lai on el es, rendre per pres;
6152 Car l’ancta no·t perdon ieu ges
6153 Del rei, mas lo mal que m’as faitz
6154 E·l trabail que per te ai traitz,
6155 Te perdon, aco·t faitz saber;
6156 Que del re non ai jes poder,
6157 Car lo rei es seinor de me
6158 E penra venjança de te
6159 Per honor e per seinoria».
6160 «Seiner, aissi co·t volras, sia»,
6161 Dis Taulat, «que no·i met content;
6162 Mas tot sia a vostre talent
6163 E a merce de mon seignor
6164 Lo rei, a cui Dieus fai honor.
6165 Seiner, faitz m’un meje venir,
6166 Que puing en ma nafra garir,
6167 Aquel que·l cavallier garia,
6168 Que mout a bona maïstria,
6169 E mout es sos sentz naturals;
6170 Qu’el mont non cre qu’en sia aitals,
6171 Ne que tan conosca de plaga
6172 Ne mieltz a garison lo traga».
6173 «Ja», dis Jaufre, «per San Tomas,
6174 Enantz d’aqui non levaras,
6175 Ne veras metje, per mon grat,
6176 Tro que aias quite clamat
6177 Al cavaliers qui es aqui;
6178 Ez a los autres autresi,
6179 Que de ta prison sion sout
6180 Ab tot l’arnes que tu l’as tout».
6181 «Seiner, a vostra volontat
6182 Faitz d’els e de me», dis Taulat,
6183 «Car vostre es totz mos pouders,
6184 Mos cors, ma terra, mon avers;
6185 Que de tot vos don seinoria,
6186 Que so qu’en volres far, faitz sia».
6187 E Jaufre a sa spaza mesa
6188 El fuere ez a la sua presa,
6189 E vol en d’aitan desgarnir.
6190 Pueis a faitz lo metje venir,
6191 Que l’a la plaga regardada,
6192 D’aiga e de vin blanc lavada.
6193 E pueis an l’en un lieg colgat
6194 Ez a l’en al castel portat.
6195 E Jaufre a faitz desliar
6196 Lo cavalliers e deliurar
6197 E·ls autres denan se venir.
6198 E pueis fes a totz convenir
6199 C’al bon rei Artus s’en iran
6200 Ab lor seinor, e portaran
6201 Taulat tro denan lo rei sia,
6202 Que prenga de la vilania
6203 Qu’en sa cort fes sens desfisansa,
6204 A son plazer dreit e venjansa.
6205 «E contatz li la desmesura
6206 Que fasia sentz forfaichura
6207 Az aquel cavallier souffrir,
6208 E com l’avia faitz languir
6209 Aissi en sa prissons .vii. antz,
6210 E con era ses erguell grantz,
6211 E con ieu l’ai vencut e pres
6212 Ab armas, ez az el trames!
6213 Ez anatz li vos proferer,
6214 E si·n vol negun remaner,
6215 Servetz li tant co·l plazera,
6216 Que mout honrat servir li fa,
6217 E mout es sa cortz cara e bona,
6218 E mout largament serf e dona;
6219 Tant es adreitz ez enseinatz,
6220 C’om non pot d’el partir iratz,
6221 Aissi sap gen e grat servir.
6222 E anc non l’ausi hom mentir:
6223 Aissi atent so qui coven,
6224 Que non promes anc nulla ren
6225 Que voluntiers no l’atendes,
6226 Per que de tot es mon a pres».
6227 E·l cavalier son se rendut
6228 A Jaufre, ez an convengut
6229 Que tot so que lor dis faran,
6230 Que ja sol mot non pausaran,
6231 E mais, se mais en vol querer,
6232 Cascuns en fara son poder.
6233 Dis Jaufre: «Alre non voil dir».
6234 Ab aitant vol se d’els partir,
6235 Cant le seiner dels cavalliers,
6236 Qu’era de Taulat presoniers,
6237 Li venc denans mout humelment:
6238 «Seiner», dis el, «a vos mi ren,
6239 Me e mos homes e ma terra
6240 Per far contra totz homes guerra;
6241 Que jent o avetz gazainat,
6242 Que de tal luec m’avetz gitat,
6243 On ai a ma forsa vescut;
6244 Car tant i ai de mal agut,
6245 Que mais mi valgra mort que vida.
6246 Anc mais non cre que fos ausida
6247 La dolor ne la passion,
6248 Qu’ieu ai tracha en la prison,
6249 On Taulatz m’aura tenut tan,
6250 E ses forfaitz petit ni gran,
6251 Que no l’avia de ren faitz;
6252 Mas Dieu e vos m’en avetz traitz».
6253 «Seiner», dis Jaufre, «ieu non quier
6254 De vostre deliurar logier,
6255 Diner ni terra ni honor,
6256 Mas que·us n’anetz a mon seinor
6257 Lo rei Artus, que sa·m trames,
6258 Ez az el ne rendetz merces
6259 Vos e tuit aquil cavallier».
6260 «Aquo farem mout volontier»,
6261 Dis el cavallier, «mas, si·us platz,
6262 Seiner, vostre non nos digatz,
6263 Que saber voill de cui diren
6264 Al rei Artus cant lo veren,
6265 Que m’a de prison deliurat
6266 Ni a vencut ni pres Taulat».
6267 «Seiner, qui·us demanda de me,
6268 Digatz li qu’eu ai non Jaufre».
6269 «Jaufre, seiner?» «Oc veramentz.
6270 E digatz me per entreseintz
6271 A Quex, que l’orgueill baserai
6272 El primier luoc on lo veirai,
6273 De la vilania que·m dis;
6274 Mais li valgra que s’en giquis».
6275 E·l cavalier dis e coven
6276 A Jaufre qu’el lo dira ben
6277 Al rei e a Quex so que·l manda;
6278 En apres a Dieus lo comanda.
6279 E Jaufre a puis demandat,
6280 C’om l’aduga tot enselat
6281 Un palafre per la pulcella,
6282 A la filla d’Augier, la bella,
6283 Que·l jaantz en menava presa,
6284 A cui la tolc per sa proesa.
6285 Ez aqui eis de mantenen
6286 Il an faitz son comandamen,
6287 Car mout lo volon obesir
6288 Ez a totz son plazer servir.
6289 E Jaufre pueia la pulcella
6290 E pueis ten son camin ab ella
6291 Totz sols, ses autra conpaignia;
6292 Que ja non aura ben tro sia
6293 La don lo jaantz l’a moguda,
6294 E l’aia a son paire renduda.
6295 E pueis tenra ves Brunesentz,
6296 On es sos cors e son ententz.
6297 El camin s’es mes per on venc.
6298 E Taulat, aissi con convenc,
6299 Rent als cavaliers garnimentz,
6300 Que anc nulla res non fon mentz:
6301 Caval, escut ni garnizon,
6302 Que non renda atrestan bon
6303 Com so que avian perdut.
6304 E quant tot lor o ac rendut,
6305 Meton·s tuit ensems en la via
6306 E son vengut a .xj. dia
6307 A Cardoil, on lo rei s’estava
6308 Privadamentz ez escoutava
6309 Una pulcela que·s rancura
6310 E·s clama d’una desmisura,
6311 C’uns cavalier li fai a tort,
6312 Que la gueroiava per mort
6313 E l’a touta tota sa terra.
6314 E non puet mais sofrir la guerra;
6315 Car non l’en a miga laisat,
6316 Mas un castel pauc asseiat,
6317 C’aura tro a .viii. jorn rendut,
6318 Que aissi o a convengut.
6319 Ez a·l mestier que lo atenda,
6320 Si non troba qui la defenda,
6321 E ven al rei querer secors:
6322 «Seiner rei Artus, de pretz flors,
6323 Ez aiso dison totz le mons,
6324 C’om de vos non va fadions
6325 De secors ne de vostra aiuda.
6326 A vos soi per socors venguda,
6327 Per so car m’a mout gran mestier,
6328 Que·m bailetz, si·us platz, cavalier,
6329 Tal que·s conbata per mon dreitz
6330 Ab cel c’aisi·m ten en destreitz,
6331 E que·m bailetz tot le meillor
6332 De vostra cort, c’ab lo peior
6333 L’aura a far, que si’al mont».
6334 Ab aitant lo reis li respont:
6335 «Pulcella, si Galvan ci fos,
6336 El s’en anara ben ab vos,
6337 O Ivans o·l filtz de Dovon,
6338 Mas neguns d’aquels non ci son.
6339 E pero, si chai n’a negun
6340 Que volges aver tant d’estrun,
6341 Que s’en volges ab vos anar,
6342 Gran lausor pogra gazanar».
6343 Ez anc neguns non sonet motz.
6344 E la pulcela vezen totz
6345 Escrida: «Cavaller, no sia!
6346 Per Dieu, no m’en torn a faudia!
6347 Non sia esta cort desmentida,
6348 C’om diga que m’en torn fallida!»
6349 E neguns non a mot sonat.
6350 Ab tant viron venir Taulat
6351 En un lietz garnit ricament
6352 Entre dos palafres mout gent.
6353 Ez entorn son tuit li cinc centz
6354 Si garnitz, que ren non fon mentz,
6355 Que totz son de novel vestitz
6356 E de novas armas garnitz.
6357 E·l cavallier es totz primiers,
6358 Qu’era de Taulat prisoniers,
6359 E vai s’als pes del rei gitar:
6360 «Seiner, cel que deinet baisar
6361 En terra per nostr’amistat,
6362 E receup lo colp el costat,
6363 Don tuit siei enemicx son mort
6364 E siei amicx sal ez estort,
6365 Vos don gautz e·us cresca honor,
6366 Aissi con a tot le meillor,
6367 Que jamais sia ni anc fos».
6368 E·l rei respon: «E Dieu sal vos,
6369 Amic, e cels qu’ab vos ci son,
6370 Que tant veç qui son bel e bon.
6371 E vuoll saber quinas gent es,
6372 Ni on anatz, ne qui queres,
6373 Ne quin hom es aquest nafratz».
6374 «Seiner rei, aiso ez Taulatz».
6375 «Taulat», dis lo rei, «e so con?»
6376 «Seiner, Jaufre, lo filtz Dovon,
6377 L’a conquist per cavallaria,
6378 Qu’a ma domna es a vos l’envia,
6379 Que prendatz de l’anta que·us fes,
6380 Aital venjansa con volres».
6381 «Ai Dieus!» dis lo rei, «Sancs Sperit!
6382 De Jaufre, con a ben servit
6383 E de mon mal guerier honrat!
6384 Amicx, digatz mi veritat,
6385 On lo laisest ni on lo vist?
6386 Era sans?» «Oc, seiner, per Crist,
6387 Ez alegres e delichos
6388 Con cavalier honratz e pros
6389 E con cel en cui non faill ren.
6390 Antz ne pot hom mais dir de ben
6391 De sol el que dels autres totz,
6392 Que no·us en mentiria de motz.
6393 Mas ja a me no·l cal lausar,
6394 Qu’als faitz es a las obras par,
6395 Seiner reis, per Jaufre, qui es.
6396 E dic vos que cant ausires
6397 Lo mieu trabail ni m’aventura,
6398 Con l’ai sufferta aspra e dura,
6399 Tot vos farai meravillar.
6400 Mas, seiner, non o deg contar,
6401 Tro ma domna·l raïna i sia
6402 Ab le mieltz de sa conpagnia.
6403 E si·us platz, faitz l’aici venir,
6404 C’a cella o voill contar e dir
6405 So que Jaufre per mi li manda».
6406 Ez aqui eis lo reis comanda
6407 A Quex c’aduga la raïna,
6408 E non la remanga mescina
6409 En canbra, domna ni donzella,
6410 Que non veng’ausir la noella.
6411 E Quex es s’en vengut coren
6412 A la raïna; mantenen
6413 Dis li: «Domna, si no·us es grieu,
6414 Le reis, vostre seiner e mieu,
6415 Vos manda que vengatz auzir
6416 Un mesatje que·us vol fornir
6417 Uns cavaliers mout avinentz,
6418 Que mena ben d’autres .v. centz».
6419 E la raïna es venguda
6420 El palais ez es aseguda
6421 Lonc lo rei Artus, son seignor.
6422 E no·i a domna de valor
6423 Laissada, ni bella donzella,
6424 Que non sia venguda ab ella.
6425 E coras segron environ,
6426 E·l cavalier mou sa raison:
6427 «Domna, lo filtz Dovon, Jaufre,
6428 Vos manda grantz salutz per me,
6429 Con vostre homs, domna, qui es.
6430 Ez a·us Taulat aici trames,
6431 Que non avion vostre amic
6432 Ni vos plus coral enemic,
6433 Plus orgoillos ni plus sobrier.
6434 E parec ben al cavalier,
6435 Qui·us aucis l’autre jorn denan;
6436 E tengra·us ho aissi cad’an,
6437 D’aquo s’era ben astrunatz.
6438 Mas Jaufre, lo ben aüratz,
6439 Que tant es son cors grantz e ricx,
6440 N’a venjatz totz sos ennemicx
6441 Ez a vo·n faitz aici present,
6442 Per so que prendatz venjament
6443 De la vostra ancta e de la mia,
6444 Que a gran dolor m’aucisia,
6445 E dirai vos en cal mainera.
6446 Per orguoll e per gran sobriera,
6447 Que ren non saup al res per que,
6448 Aucis mon paire e pueis pres me
6449 E nafret me tan malamentz,
6450 Si que ja senpre m’er parventz.
6451 E tot nafrat el me tenc pres
6452 Set antz, e non cre qu’anc vises
6453 Mais home enaissi aucir,
6454 Que, cant m’avia faitz garir
6455 E mas plagas m’eron sanadas,
6456 E me fasia ab coreiadas
6457 Batent un’angarda puiar
6458 E·ls mans detras lo dos liar.
6459 E cant m’avian sus puiatz,
6460 Batent e feren mal mon gratz,
6461 Totz nutz e descals en mas bragas,
6462 Ez eron crebadas mas plagas
6463 Aissi co·l jorn que fui nafratz.
6464 Ve·s con era marturiatz
6465 Una ves cascun mes de l’an!
6466 Mas non sofria ieu sols lo dan,
6467 Que tuit li ome de ma terra
6468 Menavan entr’els una guerra,
6469 Un plant ez un plor ez un crit;
6470 Que tant eron trist e marrit
6471 Per la gran dolor qu’ieu sofria,
6472 Que·s lassavon tres ves lo dia
6473 E la noitz en gran dol a far
6474 Ez en plainer ez en cridar».
6475 «Dieus aiuda! Santa Maria!»
6476 Dis lo rei, «con gran vilania
6477 A en aquesta e can laia!
6478 Ja Dieu de me merce non aia,
6479 S’anc ausi tan gran desmesura!»
6480 «Ancara i a autra rancura,
6481 Per ma fe», dis lo cavalliers,
6482 «Que tantz era Taulatz subriers,
6483 Fols ez ergoillos ez ingres,
6484 Que totz aquest c’aici vezes
6485 Avia vencutz e pres per me,
6486 Car sol li clamavon merce,
6487 Que non m’aucises atan laig:
6488 C’alre no l’avion forfaig.
6489 Ez anc no·l sabrun tant clamar
6490 Merce, que la·i pocsen trobar,
6491 Tro Jaufre l’ac pres e vencut».
6492 «Anc mais, si Dieus e fes m’aiut»,
6493 Dis la raïna, «non ausi
6494 Cavallier regnar enaissi
6495 Ab tan d’arguell ne de foudat!»
6496 Az aquest mot respon Taulat:
6497 «Domna», dis el, «ben ai aüt
6498 Trop d’argoill, mas tot l’ai perdut.
6499 Trobat ai metje natural,
6500 Que m’a leu garit de gran mal,
6501 Car mout a gran mal en orgoill.
6502 E ieu, que ja mentir no·n voill,
6503 Avia aitant de sobreira,
6504 Que anc e neguna maniera
6505 Non puoc mal far, que no·l feses.
6506 Ez es m’en tro aici ben pres,
6507 Que de mil cavallier en sus
6508 Ai mortz e sobratz e vencus,
6509 Que anc non fui apoderatz
6510 Ni non caisi ni fui nafratz,
6511 Que m’en laises de cavalcar.
6512 Ni ausi anc en luec parlar
6513 De cavalliers que fos tan pros,
6514 Que s’ages valor d’autres dos
6515 Dels plus sobriers de tres o quatre,
6516 Que non m’anes ab el conbatre.
6517 Mout ai longament percasat
6518 So c’ai en pauc d’ora trobat;
6519 Que totz tenps ai quist cavallier
6520 Plus fort de me e plus sobrier.
6521 E domna, la vostra merce,
6522 Ai lo trobat meillor de me,
6523 E merce lo rei, mon seinor,
6524 Que·m enviet tot lo meillor,
6525 Lo plus franc e·l plus avinent
6526 E·l plus humil e·l plus plaisent,
6527 Lo plus fort e·l plus poderos
6528 D’armes, qu’el segle non a dos
6529 C’ab el se poguesson tener.
6530 E si m’aiut Dieus, dic vos ver,
6531 Que tot aiso e mais gran ren
6532 I a, qu’ieu non puosc dir de ben.
6533 Mout es franc ez humils e fins:
6534 E non o sai per mos veisins,
6535 Antz o sai planamentz per me,
6536 Que greu pogra trobar merce
6537 Ab nul cavallier qu’el mont sia,
6538 Si l’agues tant de vilania
6539 Dicha ne tant de desmesura.
6540 Que si·m don Dieus bona ventura,
6541 Tan lo desprisei e·l tinc vil,
6542 Que non sai home tan sotil,
6543 A cui la meitat en disses,
6544 Que volontiers non m’aussises.
6545 Mas Jaufre ac tant de bonesa,
6546 D’umilitat e de franquessa,
6547 Que tan tost co·l clamei merce,
6548 La trobai, e dirai·us de que:
6549 Tot l’enueitz e la vilania,
6550 Que facha ne dicha l’avia,
6551 E·l mal, c’avia per mi traitz,
6552 Me perdonet per atrasaitz.
6553 Mas l’oncta qu’ieu vinc aici far,
6554 Aquella no·m volc perdonar,
6555 Que dis que far non o podia,
6556 Que portar vos voll seinoria.
6557 Per que m’a aici enviat,
6558 Que tot a vostra voluntat
6559 E tot aissi con vos volres,
6560 Vos e ma domna vos venjes.
6561 Mas mout son malament e greu
6562 Nafratz; vailla·m merce, per Dieu,
6563 Franc rei d’umil cor e de bon.
6564 Mas ja enjan ni tracion
6565 No·m perdonetz, ni·us o querai,
6566 Que voluntiers m’en defendrai
6567 Denant vos qui m’en vol reptar,
6568 Coras c’armas puesca portar.
6569 Mas, seiner, per Dieus vos queria
6570 Que·m perdonetz la vilania,
6571 Lo forfaitz e l’envaisimen,
6572 Qu’en vostra cort fis per non sen».
6573 Dis lo rei: «Mout m’es grieu a far;
6574 Qu’ieu non sai con puesca trobar
6575 Ab mon cor que ja fin te fasa,
6576 Que tota autra ancta passa
6577 Aquesta, qu’ieu anc receubes».
6578 «Seiner», dis Taulat, «ieu soi pres
6579 E nafratz en vostre poder,
6580 E soi vengutz merce querer
6581 Del forfaitz e della rancura,
6582 Qu’es grantz, e de la desmisura;
6583 Que ja no·us clamera merce,
6584 Se no·i aghes raison per que.
6585 Mas car i a trop de raison,
6586 Vos quier, seiner, per Deu, perdon;
6587 Car on maiers le forfaitz es,
6588 Adoncs es maier la merces:
6589 Qui perdona son maltalen,
6590 E mais i fa de causimen».
6591 E·l rei con franc e debonaire,
6592 Le meillor c’anc ausis retraire,
6593 Azauta·s mais de perdonar
6594 Totz tenps que de sobriera far,
6595 Ez ac mantinen perdonat
6596 Tot son maltalent a Taulat.
6597 E pueis preget tant la raïna,
6598 Con bona domna franca e fina,
6599 Que·l a perdonat ausiment,
6600 Can ve que·l rei la·n prega jent.
6601 Pueis a le cavallier pregat,
6602 C’avia en preson estat,
6603 Que·l perdon, pueis el li perdona.
6604 E·l cavallier sol motz no sona,
6605 Mas que pren fort a sospirar,
6606 E tuit li prendon a cridar,
6607 Que·l perdon, pos que·l reis o vol.
6608 «Barons, leu vos es le mieu dol
6609 A perdonar, car ren no·us costa;
6610 Mais se neguns me fos de josta
6611 E vis com faisia malament
6612 Puiar en l’angarda batent,
6613 Las mans liadas tras lo dos,
6614 Non a neguns lo cor tan gros
6615 Que non plores de pïetat.
6616 E cascun dis sa voluntat,
6617 Mas ieu prec lo rei, mon seinor,
6618 Que no m’en parle per amor,
6619 E fasa m’en jugar a dreitz
6620 Az un dels savis de la leitz».
6621 E le reis respont: «Aquo er faitz,
6622 Mas si·us plagues que senes platz
6623 Vos lo volguesses perdonar,
6624 Mout vos en pogra mais amar».
6625 «Seiner reis, la mort de mon paire,
6626 De mos parens e de mon fraire
6627 E·l confondement de ma terra
6628 E·ls homes que m’a mort per guerra,
6629 Li perdun per la vostr’amor.
6630 Mas lo trabail ni la dolor
6631 Que a gran tort m’a faitz souffrir,
6632 No·m pot jamais del cor eissir,
6633 Que tant lai es preon intrada,
6634 Que jamais non m’en er gitada,
6635 Tro per tal venjansa que·m plassa,
6636 E c’om mon vesent la m’en fassa.
6637 Que, seiner, ancta corporal
6638 Jamais az home, que ren val,
6639 Sens venjansa non l’eis del cor,
6640 Mas als malvais oblida e mor.
6641 Per qu’ieu quier, si·us platz, jugament
6642 Que·l me fassatz far lialment
6643 De l’ancta qu’el mon cors a faicha,
6644 Que anc sa pars non fon retraicha».
6645 «Seiner», dis Quex, le senescal,
6646 «Si·m sal Dieus, mout estara mal,
6647 Si ja home altre dreitz li·n fa,
6648 Pois per vos perdonat non l’a.
6649 E pueis non dis paraula bona,
6650 Cant dis c’avol es qui perdona».
6651 «Seiner Quex», dis le cavaliers,
6652 «Vos perdonetz fort volunters;
6653 Ben leu trobet ab vos perdon
6654 Cel que·us feri ab lo paon
6655 El col, tal qui·us para d’est mes,
6656 Ja tant ben no·us en gardares.
6657 E Jaufre a·us per me mandat,
6658 C’ancara no·us es perdonat
6659 So que·l disses denan lo rei,
6660 Mas, per la bona fe que·us dei,
6661 Be·us manda que, si tot vos loina,
6662 C’ancara·us en fara vergoina,
6663 E puesc o ben vos en ver dir,
6664 Qu’ieu no m’azaute de mentir».
6665 E Quex a clinada sa testa
6666 E non so a tengut a festa;
6667 Ez estet, que non sonet motz.
6668 E·l reis a·l mandat denant totz,
6669 Que fassa sa cort ajostar
6670 De cels que sabon mieltz jugar
6671 Lo dreitz que·l cavallier demanda.
6672 E Quex, cant vi que·l reis lo manda,
6673 A o faitz, ez aquo corrent;
6674 Que faitz n’i a venir tal cent,
6675 Que cascun sap de la lei pron.
6676 Ez an en facha la razon
6677 Tota contar al cavalier
6678 Del cap primier tro al derrier,
6679 Que de ren non lor a mentit,
6680 Si com avetz denant auzit.
6681 E cant tot lor o ac contat,
6682 Ez il feron dir a Taulat
6683 Sa raison tot süau e jent.
6684 E pueis feron lor jugement,
6685 Aital com auziretz contar:
6686 Que·l cavallier fassa menar
6687 Taulat lai on el lo tenc pres,
6688 E fassa·l una ves lo mes
6689 En l’angarda batent puiar,
6690 Aissi con el solia far,
6691 E tenga llo aissi set antz.
6692 Mas se·l vol perdonar enantz,
6693 D’aco·l dona la cort poder,
6694 Mas pueis no l’aus a retener.
6695 Ez aissi a o convengut,
6696 Que plus de mal qu’a receuput,
6697 No·il fara ne plus de sobriera.
6698 E pueis tenc ab el sa cariera.
6699 Ara laissem aquest estar,
6700 Pos c’acabat an lor afar.
6701 E contar vos ai de Joufre,
6702 C’Amors l’a si tirat vas se,
6703 Que·l manjar li tol e·l dormir,
6704 Tot solatz e tot esbaudir,
6705 Car ades non ve Brunesentz,
6706 E vai ss’en a ella tot corentz.
6707 Ez es per la terra sauput
6708 Que sobrat ac, pres e vencut
6709 L’ergoillos cavallier Taulat,
6710 E lor seignor a deliurat
6711 De la dolor e del afan,
6712 Que lonjamentz a soffer tan,
6713 Ques anc non auzi mais souffrir
6714 Tant az home meintz de morir.
6715 E·l dol que fasion, e·l crit
6716 Es remansut, ez an bastit
6717 Tal un gautz e tal alegrier
6718 Per Jaufre, lo pro cavallier,
6719 Con si vison Nostre Seignor:
6720 Tant li servon e fan d’onor.
6721 Cant Augiers de Cliart auzi
6722 C’a Jaufre es pres enaissi,
6723 Pueia e ten ves el sa via
6724 Ab sos filtz que·l fan conpagnia.
6725 E non ac minga cavalcat
6726 De sa jornada la meitat,
6727 Que vi la pulçella venir
6728 Plus gentz que no·us sabria dir,
6729 Cavalcant son bel palafre
6730 E venc latz e latz de Jaufre;
6731 Mas non l’a minga conoguda,
6732 Que ben la cui’aver perduda.
6733 Mas Jaufre conoc mantenent
6734 Ez aqui mezeis el deisent
6735 E venc ves el aitant con pot,
6736 Alegres, de saut e de trot.
6737 E Jaufre, cant lo vi venir,
6738 Deissen e vai sse conjausir.
6739 Ez Augiers a ditz a Jaufre:
6740 «Seiner, l’ostal prenetz ab me,
6741 Aissi con m’avetz convengut.
6742 Mas pueis no·us vi, ai mout perdut;
6743 C’uns jaantz m’a ma filla anblada,
6744 E non sai on la·n a menada,
6745 Ne vas on la puesca querer.
6746 Ni non puesc alegrier aver
6747 Ni gran gautz de neguna ren,
6748 Antz vos dic que cant mi soven,
6749 Per pauc d’ira lo cor no·m fent».
6750 «Mout la garavatz avolment»,
6751 Dis Jaufre, «segon mon viaire.
6752 Mas pos faitz es, qui·n pot als faire?
6753 Aisso vos n’er’a esdevenir,
6754 Qui pot s’aventura fugir?
6755 E pos non pot esser cobrada,
6756 Ieu ai ab armas gazanada
6757 Atrestan avinen pullçella,
6758 Ez aitan bona ez aitan bella
6759 Con vostra filla veramentz,
6760 Ez es d’atrestan bona jentz.
6761 E dar la·us ai, se la voletz,
6762 S’en luec de filla la tenetz.
6763 E dic vos ben cant la veiretz,
6764 Que ja meintz non la preisaretz
6765 Con vostra filla fasiatz».
6766 «E seiner, per que m’en parlatz?»
6767 Ditz Augier, «que non es aquella
6768 En est mon, domna ni donçella,
6769 Que tant agues de bon solatz
6770 Ni de que tant fos hom pagatz,
6771 Ni tan jent saupes aculir
6772 Totas genz ne in grat servir,
6773 Seiner, con ma filla fasia;
6774 Per que jamais, tan con viu sia,
6775 Sens ella gran gautz non aurai».
6776 Dis Jaufre: «Si auretz, quo sai;
6777 E non auretz pron qui la·us dona
6778 Aitant bella ez aitant bona?»
6779 Ab tant el la va desliar,
6780 Ez Augier la pren a garar
6781 Ez a lla senpre conoguda.
6782 «Bels seiner», dis el, «Dieus aiuda!
6783 On avetz ma filla trobada?
6784 Per Dieu, con l’avetz deliurada?
6785 Si·us platz, digatz m’en veritat!»
6786 E Jaufre a l’o tot contat:
6787 Del jaan con l’es avengut
6788 Ni en cal guisa l’a vencut,
6789 Ni con conbatet ab Taulat,
6790 C’al reis Artus l’a enviat;
6791 E del cavallier, con l’es pres,
6792 C’a deliurat, ni co·l trames
6793 Al rei Artus ab los .v. centz
6794 Garnitz, si que res non es mentz.
6795 Comtat lo a tot enaissi,
6796 Que anc de ren no l’en menti,
6797 Con ieu vos ai denant contat.
6798 Ez enaissi an cavalcat,
6799 Parlan de quo que lor fon bel,
6800 Tro que foron pres del castel
6801 D’Augier, que fa primier entrar
6802 Sos dos filtz per apareillar,
6803 Consi a gran procession
6804 Recipïan lo fill Dovon.
6805 Ez il s’en son primier entrat
6806 Ez an per lo castel mandat
6807 Que tuit n’escon per far honor
6808 A Jaufre con a lor seinor.
6809 E tuit s’en son foras enssitz
6810 Gent aresat et gent garnitz,
6811 Ez an el castel Jaufre mes,
6812 Que anc maior honor non pres,
6813 Qu’ils l’an faicha de lor poder;
6814 Ez aqui estet aquel ser.
6815 E no·us dirai l’arezament,
6816 Los manjars e l’asermament
6817 Que sos hostes li fes la nuitz,
6818 Que tornaria·us a enuitz.
6819 E·l matin, tan tost co·l jorn par,
6820 A mandat c’on l’an ensselar
6821 Son caval e tenra sa via.
6822 «Seiner», dis sos hostes, «non sia!
6823 Per Dieu, si vos platz, remanetz
6824 Per sejornar, que lasses etz,
6825 Car trop avetz gran afan traitz».
6826 «Si anarai per atrasaitz»,
6827 Dis Jaufre, «car de ren que sia,
6828 Non aurai sejorn noitz ne dia,
6829 Tro sia a Monbrun tornatz;
6830 Car aqui es ma volontatz,
6831 Mos cors, mon saber e mon sentz;
6832 E sol que plassa a Brunesentz,
6833 Sejornerai aqui un mes
6834 O, tan mi pot far, dos o tres».
6835 «Seiner, e no·us pot hom aici»,
6836 Dis Augier, «servir altresi
6837 Con a Montbrun? Si fara ben,
6838 Car chaïntz non a nulla ren,
6839 Non sia vostre mieltz que mieu.
6840 E seiner, remanetz, per Dieu,
6841 Si·us platz, ab nos per sejornar!
6842 E s’aici non podetz trobar
6843 Causa qu’a vos veng’a plazer,
6844 S’ieu la puesc trobar per aver,
6845 Ie·us convenc que tota l’aurai;
6846 Antz i metria tot cant ai».
6847 «Seiner, tot aicho tenc per pres,
6848 Que·m proferetz», so dis Jaufres;
6849 «Car conosc que bon cor n’avetz;
6850 Mas si ben servir mi voletz,
6851 Ab volontat ni ab plazer,
6852 No·m pregues mais de remaner.
6853 E prec vos o per amistat,
6854 Que no·m auriatz acordat
6855 De mil antz, si Dieus mi perdon,
6856 Vos ni tos l’omes qu’el mon son».
6857 E cant Augiers l’au afortir:
6858 «Seiner, non o fa jes bon dir
6859 Oimais, e ve vos m’en laissat,
6860 E fatz n’a vostra voluntat».
6861 E con ill van aisi parlan,
6862 La pusella ac entretan
6863 Un paon roustit e lardat
6864 E ricamentz apareillat,
6865 E venc mantenent ves Jaufre.
6866 «Seiner», dis ella, «per ma fe,
6867 Vos quier esta vostra pulcella
6868 (E non ment qui aissi m’apella):
6869 Enantz que·us movatz, vos disnetz
6870 De cho qu’apareilat cha es».
6871 E Jaufre respont: «Voluntiers».
6872 «Per Dieu, filla», so dis Augiers,
6873 «Mais volgra l’acses demandat,
6874 C’altressi·us o agra donat,
6875 Que remanses aici ab nos
6876 Per sejornar un mes o dos».
6877 «Seiner, non m’o dara ben leu,
6878 E ja sabetz mieltz vos que ieu,
6879 C’om non deu tal causa querer
6880 Que·s pense que non puesc’aver;
6881 Ez aiso no·s pot acabar.
6882 Que s’ieu sabes que ab pregar
6883 Lo sai pogues far remaner,
6884 Be·i mostrara tot mon poder;
6885 Mas ben sai c’aitant me perdria,
6886 Que ja per ren non remanria,
6887 C’as autra part sos cors li tira».
6888 E Jaufre, cant o au, sospira:
6889 «Pulcella, vos avetz ditz ver,
6890 Ben savetz parlar a plazer
6891 E servir, si que n’avetz grat.
6892 Per que m’en avetz gazainat,
6893 Si que jamais, tant cant viurai,
6894 De vos servir no·m recrerai.
6895 E dic vos que negun afar
6896 Non auria, tan gran ni tan car,
6897 Qu’ieu tot non o lasses per vos,
6898 Si sabia que ops vos fos».
6899 «Seiner, la vostra grant merce»,
6900 Dis la pulcella, «que ben cre
6901 Que m’avetz bona voluntat,
6902 Que ben o ai vist e provat».
6903 Ab tant an l’aiga demandada,
6904 Ez un donzel a l’aportada,
6905 E·s laven, pueis son se disnat.
6906 E un sirventz a amenat
6907 A Jaufre son caval denant,
6908 E ve·l vos levat ab aitant.
6909 E non a lonc comïat pres;
6910 Que a Dieu, que tot lo mont fes,
6911 A la pulcella comandada
6912 E pueis tota l’autra maisnada,
6913 Ez es puiatz de mantenen
6914 E pren sas armas e vai s’en.
6915 E sos hostes vai s’en ab el
6916 E siei fill, que son gran donzel.
6917 Ez an enaissi cavalcat
6918 Parlant, tro metzdia passat,
6919 De Monbrun et de sa faison,
6920 E de las domnas que lai son,
6921 E dels bons aips de Brunesentz,
6922 Dels faitz e de l’enseinamentz,
6923 De sa bontat, de sa larguesa,
6924 De son gent cors, de sa proesa
6925 E de son gran enseinamentz,
6926 Don fa meravilla la jentz,
6927 Con tant de pretz ne de beutat
6928 Son ensems en lei ajostat.
6929 Dis Augier: «No·i pot hom blasmar
6930 Alres, mas car non vol amar,
6931 Ne anc jorn non s’en entremes».
6932 «Conplida fora», dis Jaufres,
6933 «S’en amor agues son entent;
6934 Car s’enaissi pert son juvent,
6935 Dols er e dan e gran pecatz.
6936 Mala fon anc tan grantz beutatz,
6937 Don tantz home son enveios,
6938 Si calsacom no·n es joios».
6939 Aissi s’en van entr’els parlan.
6940 Ez ab aitan lor saill denan
6941 Lo senescal de Brunesen,
6942 Que a Jaufre anat queren
6943 A Carduoll, on a vist Taulat
6944 E Meliantz que desertat
6945 Avia estat tan longamentz
6946 En prisons ab d’autre .v. centz.
6947 Tant l’a e sai e lai cercat,
6948 Que ve·l vos ab el ajostat.
6949 Ez Augiers, cant lo vi venir,
6950 Conoc lo e va·l conjauzir
6951 E demanda·l com es aqui.
6952 E·l senescal dis li consi
6953 Quer Jaufre, ni con l’a tant quist.
6954 E dis li que mala l’a vist,
6955 Si no·l pot a Monbrun menar,
6956 Que sens el no·i ausa tornar,
6957 E se o fa, vengutz es mal.
6958 Augiers respon au senescal:
6959 «Seiner, trobat avetz Jaufre,
6960 Que ve·l vos aqui, per ma fe,
6961 E cre que ne·l puscatz menar
6962 A Monbrun; anatz l’en pregar,
6963 Ez ieu pregar l’en ai ab vos».
6964 «Per Dieu, mout i disses que pros»,
6965 Ditz el, «e disses me amor,
6966 Que non la·n podetz dir maior».
6967 Ab tant ez a Jaufre vengutz
6968 Ez a·l dichas mout gran salutz
6969 Daus part sa domna Brunesentz
6970 Ez apres de totas sas jentz,
6971 «Que mout vos volrion vezer.
6972 E seiner, si·us ven a plazer,
6973 Prenetz a ma domna l’ostal
6974 E si non, ab son sinescal,
6975 E prec vos o per amistat».
6976 E Jaufre a fort sospirat,
6977 E respon ab aquel sospir:
6978 «Seiner, ez com o podetz dir
6979 C’ab vostra domna ni ab vos
6980 Prenda l’ostal? Car Dieus en cros
6981 Noca fon anc plus trabaillatz,
6982 Ne plus ferritz ni plus macatz,
6983 Con ieu lai fui, non sai per que.
6984 Ez on plus clamava merce,
6985 Adoncx era ieu plus batutz,
6986 Plus trabaillatz e pietz vengutz».
6987 «Beltz seiner car, si Dieu mi gar,
6988 D’aiso·ns podem leu razonar»,
6989 Dis lo senescal, «que tant era
6990 Nostra ventura dura e fera,
6991 Nostre trabail, nostra dolor,
6992 Que souffrian per mon seinor,
6993 Per que tuit eravan marrit;
6994 E per el fasiam lo crit,
6995 Que l’autra noitz nos ausis faire.
6996 E si fos mon filtz e mon paire
6997 Que l’aventura demandes,
6998 Tant n’auria mon cor engres,
6999 Que no·l garira Sans Johans,
7000 Qu’ieu non l’aucises de mas mans,
7001 Se·i pogues primier avenir.
7002 Mas nos vos avetz faitz giquir
7003 Lo crit e·l dol e·l mariment
7004 E·ns avetz dat esbaudiment,
7005 Car avetz mon seinor gitat
7006 De preson e vencut Taulat,
7007 E ma domna si alegrada
7008 Que ja mais non sera irada;
7009 Aintz l’er meillor, si·us pot vezer,
7010 Ni far servisi ni plazer,
7011 Que se Nostre Seinor vesia.
7012 E prec vos per Santa Maria,
7013 Seiner, si·us platz, e per merce,
7014 Que·us n’intretz el castel ab me».
7015 «Fatz o, seiner!» so dis Augiers.
7016 E Jaufre respont: «Volontiers,
7017 Si·m vol de Brunesentz garar,
7018 Que ja rem no·m poesca forfar
7019 Ne retener oltra mon grat
7020 Ni ab ma mala volontat».
7021 «Seiner, iso pren sobre me,
7022 Sobre Dieu e sobre ma fe,
7023 Que ma domna non vos fara
7024 Si plazer oc, tant con poira».
7025 Ar anem doncs a bon aür,
7026 E Dieus don la·m meillor agur,
7027 Que non lai agui a l’autra ves!»
7028 Dis lo senescal: «Si aures,
7029 Seiner, d’aiso no·s cal temer.
7030 Ez ieu vauc m’en per far saber
7031 A ma domna que vos venetz».
7032 Dis Jaufre: «Fort ben o dissetz.
7033 E si segur lai puesc entrar
7034 Ez eissir cant o volrai far,
7035 D’oc o de non m’o tornetz dir,
7036 Qu’ieu non voill ancara morir».
7037 Mas aiso dis tot per escern,
7038 Qu’el fons de mar o de enfern
7039 S’en entraria tot corentz,
7040 Sol que lai sabes Brunesentz.
7041 Lo senescal s’en vai coren,
7042 E Jaufre tot süau e gen
7043 Lo sec, de Brunesentz pensan,
7044 D’oras in autras sospiran
7045 De son cors e de sa beutat,
7046 Que l’a destreitz, pres e liat,
7047 Si que non a de si poder
7048 Ni cuja la sazon vezer,
7049 Que ab ella puesca parlar,
7050 Son mal ni sa dolor mostrar;
7051 S’ella non pensa del guarir,
7052 Jaufre pensa ades morir.
7053 Aissi s’en vai totz enpensatz,
7054 E·l senescal es s’en intratz
7055 A Monbrun, tan cun pot baten,
7056 E venc s’en denantz Brunesen.
7057 E cant lo vei, es esbaïda
7058 Ez es coren en pietz saillida.
7059 Ez antz que·l disses autra ren,
7060 Demanda se·l cavaller ven,
7061 Ni si l’a trobat, ni on es.
7062 «Domna», dis el, «leu lo verres».
7063 «Consi leu? Aicho que vol dir?
7064 Com ausses denam me venir
7065 Sens el, que no·l me menasses?
7066 Si m’aiut Dieu ni santz ni fes,
7067 Ben dic que mala fon anc faitz.
7068 No·m cujetz aver esquern traitz:
7069 Tot m’atendretz mos convinentz,
7070 O ja, per Dieu, aur ni argentz
7071 No·us garra, non siatz pendutz.
7072 Que per so es tan tost vengutz,
7073 Que·us cujes que·m fos oblidat?
7074 Non es, antz o aures conprat».
7075 E·l senescals respont ab tant:
7076 «Ben parlatz a vostre talant,
7077 Domna, ez a vostre plazer
7078 Mas ieu n’ai faitz tot mon poder
7079 Del cavalier c’ai tant cercat
7080 Que pres d’aici l’ai amenat.
7081 E si·l voletz asigurar
7082 Ez al eissir e al entrar,
7083 Que no·l fasas mal ni·l forses,
7084 Venra cha, mas estiers non jes».
7085 «E con o, a paor de me?
7086 Ara sai e conosc e cre
7087 C’aiso ez esquern, ce·m disses,
7088 Qu’el aia paor que·l forses;
7089 Ja per me non sera forsatz».
7090 «Ara doncs, domna, apareillatz
7091 Vostre palais, e faitz issir
7092 Vostras jentz per el acoillir,
7093 Qu’ieu tornerai ves el ades».
7094 «Dreitz nïentz es so que·m disses»,
7095 Dis Brunesentz, «que, per ma fe,
7096 Ja no·us partretz gaire de me
7097 Tro qu’eu sapcha per veritat,
7098 S’es ver so que m’aves contat».
7099 «Domna, vers es, fe que dei vos».
7100 «Non faitz a creire plus que gos,
7101 Que·l sagrament m’avetz passat
7102 Que·m degratz aver amenat
7103 Lo cavaliers, ez es tornatz
7104 Sens el, de que·us es perjuratz».
7105 «Domna, non son, c’adug lo·us ai».
7106 «Vos o disses; mas ieu non l’ai
7107 Ni l’aug ni·l veg, de que m’es grieu».
7108 «Vos l’averetz ancui, per Dieu»,
7109 Dis lo senescals, «ab mon grat.
7110 E si n’avetz grant volontat,
7111 Seguetz me e faitz enselar,
7112 E faitz per est castel mandar
7113 Als cavaliers, qu’iescon la fors;
7114 Ez aia cadaüns son cors
7115 Vestit ez aresat mout gen;
7116 E menatz de pulcelles cen,
7117 De tals qu’a vos fason honor,
7118 E n’aiatz da Jaufre lausor!»
7119 «Ara avetz vos ben parlat»,
7120 Dis Brunesentz. Ez a mandat
7121 C’om l’aduga son palafren
7122 Enselat, aissi con conven;
7123 E pueis apres las cent pulcellas,
7124 De sa cort totas las plus bellas,
7125 Las plus pros, las plus enseinaidas,
7126 E son totas ensems puiadas.
7127 Pueis viratz puiar cavaliers
7128 Els palafres es els destriers.
7129 E·ls menistrals e l’autra gent
7130 Tuit az un fais cominalment
7131 Corron carieras escobar.
7132 E viratz lor apareillar
7133 Palis e samitz e sendatz,
7134 Don fo·l castels encortinatz,
7135 Si que non pogratz cel vezer.
7136 Ni ja el mont non cal querer
7137 Riquesa que aqui non sia;
7138 Car ad enueitz vos tornaria
7139 D’ausir ez a me de contar,
7140 E per aso lais m’en estar.
7141 E dirai vos de Brunesentz,
7142 Con ieis del castel ricamentz,
7143 Ab donçellas, ab cavalliers.
7144 E·l senescal vai s’en primiers,
7145 Ez ella sec lo cavalcan
7146 En un bel palafre feran,
7147 On hom de cavalcar no·s dol;
7148 Ez anbla si que par que vol,
7149 Azaut e jent, dreitz e süau,
7150 C’a pena au hom son esclau.
7151 E fon vestida richament
7152 D’un singlaton mout avinent,
7153 E siei cabel delgat e saur
7154 Son gent estreitz d’un filet d’aur.
7155 Ez a bella cara plaizent,
7156 On anc non ac afaitament,
7157 Antz es ben fina per natura,
7158 Qu’e nulla sazon non peiura
7159 Plus al maitin que al colgar,
7160 Mas ben la ve hom meillorar.
7161 Relusi e menet clardat
7162 Que tuit en son enluminat
7163 Cels que l’anavon environ.
7164 Ez ac un capel de paon
7165 En son cap mes per la calor,
7166 E portet en man una flor
7167 Mout bella et mout ben flairan.
7168 Ez enaissi va s’en pensan,
7169 Con poira Jaufre retener
7170 Ni co·l fara son cor saber,
7171 Ni, cant er ab el, que·l dira,
7172 Ni de cal guisa respondra:
7173 «Si m’escomet de nulla ren,
7174 Ades li respondrai ab ben.
7175 E se·s clama car lo tinc pres,
7176 Ne del mal que ma gent li fes,
7177 E car lo menasei a pendre,
7178 D’aiso consi·m poirai deffendre?
7179 Ab blandir ez ab gent parlar,
7180 C’aissi pot hom tot cor domtar,
7181 E, si Dieu platz, ieu domtarai
7182 Aquest, tantz plazer li dirai».
7183 E Jaufre venc de l’autre part
7184 Parlant, que·s cuja que fort tart
7185 Puosca Brunesentz convertir,
7186 Ni cuja que puesc’avenir
7187 Qu’ella per ren s’amor li don;
7188 Car tant es de bella faison,
7189 Ez tant es rica de coraçie
7190 E de terra e de linaçie,
7191 C’a pauc non es desesperatz.
7192 Mas en aiso s’es afermatz,
7193 Que dis que non es ses merce,
7194 Pos totz autres bens a en se.
7195 «Doncs non poira ella suffrir,
7196 Que·m veia per s’amor morir:
7197 Que mort soi o tota l’aurai,
7198 Mas merce n’aura, si Dieu plai».
7199 Ez aissi anet lonjamen
7200 Pensan, qu’en al re non enten,
7201 Tro que vi Brunesentz venir,
7202 Per cui el es en tal coisir.
7203 E·l senescals venc tot corentz:
7204 «Seiner, ma domna Brunesentz
7205 Es aici tot per vostr’amor;
7206 Per so que·us fasa mais d’onor
7207 Ven ves vos, que·us vol acuillir!»
7208 Dis Jaufre: «Bel fai a grazir».
7209 Ab tant Brunesentz es venguda,
7210 Que mout coindamentz lo saluda
7211 E Jaufre ella ausiment,
7212 Ez apres tota l’autra gent,
7213 Cavaliers, domnas e pulcellas,
7214 Car mout n’i avia de bellas.
7215 E Brunesentz l’estent la flor:
7216 «Domna», dis el, «per vostr’amor
7217 La penrai, pos vos la·m donatz».
7218 E pueis cavalcon latz e latz,
7219 E las jentz estan entorn els
7220 De cavallier e de donzels,
7221 De pulcellas e de borges,
7222 E tant i estavon espes,
7223 C’om no·i pot nulla ren parlar
7224 Si fort non l’aven a cridar;
7225 Don enueia mout a Jaufre
7226 Ez a Brunesentz mais, so cre,
7227 Car non son en luoc on parlar
7228 Pogueson mieltz de lor afar.
7229 Ez enaissi son s’en vengutz
7230 A Monbrun on an receubutz
7231 Jaufre a gran procesion.
7232 Pueis Brunesenz e sei baron
7233 An l’en menat sus el palais.
7234 E non cre que hom vis anc mais
7235 Mieltz aperailat de manjar
7236 Mas non m’o les ara contar;
7237 Car enant fai meillor auzir,
7238 E per aquo voill m’en giquir.
7239 E cant agron asatz manjat,
7240 Il an lor solatz comensat.
7241 E Jaufre a lor o mogut
7242 Con·s n’anet cant l’agron batut,
7243 E con sos ausberc lo gari
7244 E·l drap, que res non l’esvasi.
7245 Pueis demandet del cavallier
7246 Que·l venc residar el vergier
7247 Tres ves, e·l venia ferir,
7248 S’es garitz o si pot garrir.
7249 Dis lo senescals: «Ben garra,
7250 Seiner, que ja mal no·n aura.
7251 Mas per la fe que dietz a vos,
7252 Enantz n’i eron vengutz dos,
7253 Qu’ieu e Simon eram vengut,
7254 E par a cascun en l’escut;
7255 Que cascuns voidet los arsos
7256 E n’ac l’elme et l’auberc terros.
7257 E de totz aicels de Monbrun
7258 Feratz altrestal uns e un,
7259 Entro qu’ieu dis que lai anasem
7260 Tuit ensems e que·us n’amenassem;
7261 E doncs cre que acses paor».
7262 «O ieu, que anc non l’ac maior»,
7263 Dis Jaufre, «si·m sal Dieu ni fes,
7264 Diable cujei m’agueson pres,
7265 Que ça fosson d’infern issitz,
7266 Cant los vi entorn mi garnitz.
7267 Mas cant m’agron cha sus puiat
7268 Ez ac ab ma domna parlat
7269 E vi son cors, so·m fo avis
7270 Que fos ab Dieu en paradis,
7271 C’anc de ren pueis non ac temensa.
7272 Enantz vos dic, per ma cresensa,
7273 Que, sol qu’ella·s tengues ab me,
7274 Ren no·m pogra noser, so cre».
7275 E Brunesentz a suspirat
7276 Ez a·l tant fichamentz garat
7277 Jaufre, ez aitan dousament,
7278 Qu’els oiltz dintz el cor li desent,
7279 Ez az ella puiet el vis
7280 Lo sanc del cors, si que rogis.
7281 Amdui son malament nafrat
7282 D’un dart que d’Amor enpenat,
7283 Don hom non pot son colp vezer,
7284 Ne garnimentz no·l pot tener
7285 Cant fer prim. Mas lo colp es gros,
7286 Que no·i a mezolla ni os,
7287 Vena ni nervi que no·l senta.
7288 Aissi nafra can l’atalenta,
7289 Durament e gent e süau,
7290 Que non ve hom son colp ni l’au,
7291 Ne jamais sanat non sera,
7292 Mas per aquel que·l colp fera.
7293 E co·l pot ferir ne nafrar,
7294 Pos pueis lo·i aven a sanar?
7295 Aqo vos dirai ben per que.
7296 S’ieu ai nafrat vos e vos me,
7297 S’ambedui nos poden garir,
7298 En fol nos laissaren morir;
7299 Car quecx es de garir cochos
7300 De son mal, tant es angoissos.
7301 Mas cant l’uns nafra solamentz,
7302 Aqui a mestier mais de sentz,
7303 Que·l nafratz a ops que enquieira
7304 Con cel que l’aura ferit fieira,
7305 Qu’estieirs non pot per ren garir.
7306 E dirai vos co·l pot ferir:
7307 Ab servir ez ab gentz parlar,
7308 Ab blandir ez ab humiliar,
7309 E que·s gart de far avolessas,
7310 E faissa, cant poira, prodessas,
7311 E que sia a tota gentz
7312 Umiltz, amoros e plaisentz,
7313 Per so que tuit en digon ben.
7314 E gart se sobre tota re
7315 D’enueitz e de far vilania,
7316 D’ergueill e de sobransaria.
7317 E sia larcs cant s’eschaira,
7318 Segon lo poder qu’i aura.
7319 E que·s tenga azaut e gent
7320 E·s gart de parlar d’avol gent,
7321 Que non lor sia trop privatz.
7322 Mas del tot sia abandonatz
7323 Ves aicels que nafrar volra,
7324 E qu’en diga ben cant poira.
7325 El sia fintz e vertadiers
7326 Ez a totz aquels plasentiers,
7327 Que ab leis le poran valer,
7328 E cels qui poiran dan tener,
7329 Am autresi e tenga car;
7330 E que sapcha son cor celar.
7331 E ve·us cal son li dart d’Amor,
7332 Que nafron süau ab dolsor.
7333 Ez enaissi pot hom nafrar
7334 Lo plus dur que l’er az amar.
7335 Amdui son d’aquest dart ferit
7336 Ez amdui seran leu garit,
7337 Sol qu’ensems sion ajostat,
7338 Car cascun n’a grant voluntat.
7339 El palais tenon lor solatz,
7340 E cascun conta so que·l platz.
7341 Mas Brunesentz ni au ni ve
7342 Faitz ni ditz, mas cels de Jaufre,
7343 Ne en ren alre non enten.
7344 Don plaing e sospira soven,
7345 E trasal e reviu e mor
7346 E pensa ades en son cor
7347 Can poira la sazon vezer
7348 Que·l puesca entre sos bratz tener.
7349 E Jaufre plaing de l’autra part
7350 E mor ez esconpren ez art,
7351 Cant ve son cors gai e cortes,
7352 C’ades mor cant ab el non es.
7353 Aissi an aquel jorn estat;
7354 E Brunesentz a comandat
7355 C’om faissa·l lieg apareillar,
7356 Qu’ira·s jazer e repaussar,
7357 Car la calors que es anada
7358 L’a un petit de mal gravada.
7359 Pueis venc a Jaufre mantenent
7360 E dis li tot söau e gent:
7361 «Seiner, vos vos n’iretz jazer,
7362 E Dieus don vos anoitz bon ser
7363 Ez al matin meilor levar!
7364 Qu’ieu m’irai autresi pausar,
7365 Mas paor ai que·us enfugatz
7366 Ancanoitz, cant seren colgatz,
7367 Aussi con l’autra ves fezes».
7368 «Non farai ja», so dis Jaufres,
7369 «Que, si m’aiut Dieus ni sos saintz,
7370 Antz sai estaria .x. aintz
7371 Que·m n’anes sentz vostre comjat
7372 Ni meins de vostra volontat».
7373 Dis Brunesentz: «E bon aür,
7374 Que ben dormirai plus segur».
7375 Ez es s’en ab aitant intrada
7376 E fes castiar sa mainada
7377 Que non faison bruida ni nausa,
7378 E que laison dormir en pausa
7379 Jaufre, si com pro cavallier,
7380 Que ben cre que l’aia mestier.
7381 Jaufre an ricament colgat
7382 En un lieg gent apareillat,
7383 En que pogra süau dormir,
7384 S’Amors no·l vengues asaillir.
7385 Mas ves Amor non pot valer
7386 Benestansa de ben jazer;
7387 C’aitant ben dormiria en pailla
7388 Totz hom, pueis Amor lo trabailla.
7389 Ez el es en si trabaillatz,
7390 Que cent ves s’es la nuieitz giratz,
7391 Que non sent si jatz mol o dur,
7392 Ne gaire non esta segur;
7393 C’ades pensa de la faison
7394 Di Brunesentz, c’al cor li fon,
7395 Que totz sos faitz e totz sos ditz
7396 L’a sus sageillatz ez escritz.
7397 E pensa s’en nulla maniera
7398 Poira ja conoisser cariera
7399 Co·l puesca son cor descobrir
7400 Ni l’amor c’aissi·l fai languir.
7401 E cant a pron pensat, no·i ve
7402 Via mas de clamar merce,
7403 E dis qu’enaissi lo dira,
7404 Tan tost con vezer la poira:
7405 «Domna, la vostra grantz beutatz
7406 E vostre cors jent faissonatz,
7407 Vostr’oilltz, vostra bocca plazen
7408 E·l gai vis qu’el cor mi deisen,
7409 M’a si destreitz, pres e lasat,
7410 Que non m’avetz poder laissat
7411 De nulla ren que el mont sia;
7412 Que totz es en vostra baillia:
7413 Mon cor, mon saber e mon sen,
7414 Ma proesa, mon ardimen,
7415 Mon deleitz e ma voluntat.
7416 De totz m’avetz poder enblat,
7417 Que tot es vostre mieltz que mieu.
7418 E si·us avia ditz «de Dieu»,
7419 No s’o deuri’a mal tener,
7420 Car el vos a donat poder;
7421 E per s’amor, domna cortesa,
7422 Car vos a dat tant de proesa,
7423 De pretz, de sen e de beutat,
7424 Devetz aver humillitat
7425 De me, c’aissi avetz conques
7426 E vencut e lassat e pres,
7427 Que non veitz ne intent ni autz
7428 Ni puesc aver delietz ni gautz
7429 Ses vostr’amor; e si non l’ai,
7430 Atraisaitz vos dic que moirai.
7431 E per Dieu, bona domna pros,
7432 Non voillatz qu’ieu moira per vos,
7433 Car no·m podetz mostrar ni dir
7434 Razon per que·m deiatz aucir,
7435 Mas car am vos: ve·us tot lo tort!
7436 E si per so voletz ma mort,
7437 Peccatz fairetz a mon viaire.
7438 Mas nuls dreitz no·m val ab vos gaire,
7439 Que tot es en vostre voler,
7440 Mas merce me degra valer,
7441 Qu’ie·us quier, bella domna cortesa».
7442 «Ben soi fol e ben dig folesa,
7443 Car ja cuitz s’amistat aver.
7444 Com l’ausarai ieu enquerer?
7445 Qu’ieu non son d’aquella valor,
7446 Qu’en me fos ben mesa s’amor,
7447 Qu’el’es rica, de grant afar,
7448 E pueis de beutat non a par;
7449 Qu’el mon non a nulla persona
7450 Que, s’ella s’amistat li dona,
7451 Que non s’en tenga per pagatz.
7452 Doncs non son ieu ben estragatz
7453 Can me cuitz que a me la don?
7454 C’anc mais no·m vi ni sap qui·m son.
7455 Tol t’en, que ja non s’avenria!
7456 Vai t’en e ten demain ta via!
7457 E Dieus, e con o puesc anc dir?
7458 Qu’ieu ja cujav’ades morrir
7459 Can son cortes cors non vezia,
7460 C’ades plorava e plainia;
7461 Ez era, cant ab ella son,
7462 Que·m n’anetz, non o tenc a bon.
7463 Adoncs qual conseill en penrai?
7464 Que cant la vei lo·m dobla mai
7465 Mos mal, mos trabail, ma dolors.
7466 Ez aiso non fon anc amors,
7467 Antz ez lo peier mal del mon,
7468 Qu’en totas gisas me confon
7469 E m’ausi e·m ten en destreitz,
7470 Atrestan ben can non la veitz,
7471 Con cant puesc ab ella parlar.
7472 Ez aiso con puesc ieu durar?
7473 Tot m’er a souffrir, o murai.
7474 Mas merce cuitz que troberai,
7475 Qu’era·m fes ella bel senblan
7476 E m’a servit ez honrat tan,
7477 Gent acoillit e gent profert,
7478 Que ben puesc conoser apert
7479 Que per entendensa d’amor
7480 O fes, cant me donet la flor.
7481 Ara conosc que non ai sen:
7482 Aissi va de la folla gen,
7483 Que moutas sazon s’esdeven,
7484 C’uns fols hom se cujara ben
7485 S’una pros domna·l vol servir,
7486 Que de s’amor aia desir
7487 E cuja d’ella esser amatz,
7488 Ez aquo ez fina foudatz.
7489 De me puesc atrestal vezer,
7490 Que s’aquesta m’a faitz plazer
7491 Ni gent acuillit ni honrat,
7492 Mi faitz segur de s’amistat.
7493 Per cal valor, per cal proesa,
7494 Per cal beutat, per cal riquesa,
7495 Qu’aia en me, ni sap qui·m sia,
7496 Aurai s’amor? No·i conosc via
7497 Mas aquesta c’om dis d’Amor,
7498 Que non vol orgueill ni ricor.
7499 Doncs l’aurai ieu, que non son ricx,
7500 Mas ben serai verais amicx
7501 Sentz orguoll ez sentz tot enjan,
7502 E·l servirai de bon talan».
7503 Aissi tota la noitz se plais
7504 Ez estet en aquel pantais,
7505 Que anc de sos oills non dormi.
7506 E Brunesentz plais autresi,
7507 E sospira sovent e grieu,
7508 E priega Amor e poisas Dieu
7509 Que d’aquel mal conseill li don,
7510 C’aissi l’auci outra raison.
7511 «Car outra raison m’auci ben
7512 Amor, qu’en me non faill de ren,
7513 Qu’ieu faitz tot so que·m manda far,
7514 Ez am cel que·m manda amar.
7515 E s’ieu faitz son comandament,
7516 A tort m’auci mon esïent.
7517 A tort? Non fa, aintz n’a gran dreitz,
7518 Qu’ieu non o faitz, si com far deitz.
7519 Si fauc: non am ieu doncs Jaufre?
7520 Non ieu, car ren non faitz (per que?)
7521 De tot so que taing az amic.
7522 Cuitz lo ben amar car o dic;
7523 Non faitz jes, alre m’a mestier:
7524 Mos parlar non val un diner.
7525 Si faitz. Non faitz; aintz dic folor
7526 E n’ai l’enemistat d’Amor;
7527 Car se l’ai convengut que l’am,
7528 E non o faitz, a tort m’en clam,
7529 Que, si m’auci ni·m dona mort,
7530 El n’a lo dreitz ez ieu n’ai tort.
7531 E doncs, lassa, e que·m ferai
7532 S’Amors no·m conseilla? Non sai;
7533 Del tot me met en sa comanda
7534 E farai tot so qu’ela·m manda.
7535 Amors manda qu’ieu a Jaufre
7536 Renda m’amor, mon cor e me
7537 E tot lo meta em bandon
7538 Per far tot so que·l sia bon,
7539 Que ja de ren non l’en desdiga,
7540 Car enaissi deu far amiga.
7541 Aquo farai ieu voluntiera,
7542 Sol que·l plassa que me enquiera,
7543 Car Amors non deu jes voler
7544 Qu’ieu l’an pregar ne enquerer,
7545 Que mos pretz s’en abaisaria.
7546 Domna deu aver seinoria
7547 D’aitant, que hom la deu preiar,
7548 Ez ella deu o escoutar.
7549 E s’aquell’amors non l’agrada,
7550 Non l’escout mas una vegada,
7551 Que no·l deu jes so far entendre,
7552 Que non l’a en cor az attendre.
7553 E si l’agrada ni tant es,
7554 Fassa s’en apregar tres ves;
7555 Car ja vergonia no·i sera
7556 Az aquell que l’amor querra,
7557 S’ella s’en fa tres ves preiar,
7558 Antz l’en deura tener plus car,
7559 C’ades ez hom plus volontos,
7560 Plus cobes e plus desiros
7561 De causa que·l ven a plazer,
7562 Cant ve que non la pot aver.
7563 E pueis, cant l’a, es mieltz garada
7564 Que cella que non es presada;
7565 Car causa vil non es trop bona,
7566 Per que donna, se s’amor dona
7567 Ses querre, non es tant honrada
7568 Con es cella que n’es pregada.
7569 E per so ez dreitz qu’ieu esper
7570 Qu’el venga m’amor enquerrer.
7571 E si non la·m quer, que sera?
7572 Laisar m’ai morir? Non ieu ja.
7573 Ez anarai l’en preiar ieu?
7574 Hoc, antz que·m lais morir, per Dieu.
7575 Doncs i aurai ieu desenor?
7576 No aurai, que forsa d’Amor
7577 M’en destreing, que m’en pot forsar,
7578 Ez ieu no·l puesc jes contrastar,
7579 Car en me vol far aparer
7580 Se seinoria e son poder.
7581 Car qui de ren s’en vol jausir,
7582 Son mandamentz l’er a seguir
7583 O de folia o de sen:
7584 De tot l’er a far son talen,
7585 Car de tot es sieu lo poders.
7586 Beutat, paratjes ni avers
7587 Non pot ves Amor contrastar,
7588 Lai on vol son poder mostrar;
7589 Qu’ela dona ben, cant si vol,
7590 A l’un gautz, ez a l’autre dol,
7591 E fara az un ricx amar
7592 Una femna de bas afar;
7593 Ez a una domna preisan,
7594 De ric paratje e de gran,
7595 Fai amar un de bas paracie,
7596 Pobre d’aver e de linacie.
7597 Tant es dousa, plaisentz e bona
7598 Amors a cel a cui s’adona,
7599 Ez aissi sap ver si atraire
7600 Ab bel senblan, ab plazer faire,
7601 Que paratje, ricor ni sen
7602 Non pot ves lui aver conten.
7603 E doncs, pos tant a de poder,
7604 Com puesc ves ella retener,
7605 Que non fassa sa volontat?
7606 Farai o, e saura m’en grat.
7607 Antz que traga mais de dolor,
7608 Vauc a Jaufre querer s’amor
7609 E dar l’ai la meu’autresi
7610 E mostrar li ai enaissi:
7611 «Seiner Jaufre, aissi·us o dic,
7612 De vos faitz senor ez amic.
7613 De m’amor, de ma drudaria
7614 Vos don tota la seinoria.
7615 E non m’en devetz meintz amar,
7616 Car vos son venguda pregar;
7617 Que far m’o fa forsa d’Amor,
7618 Que fes Floris a Blancaflor
7619 Tant amar, qu’era filtz de rei,
7620 Que partir lo fes de sa lei:
7621 E que fes fol senblar Tristan
7622 Per Iseult, qui amet aitan,
7623 E de son oncle lo parti,
7624 Ez ella per s’amor mori.
7625 Aitals amor mi sobreporta
7626 Con fes Fenisa, que per morta
7627 Se fes sevelir per Cliges,
7628 Que pois amet long temps apres.
7629 Anc Biblis, que amet son fraire,
7630 Que ben avetz ausit retraire,
7631 Non fon d’amor plus forsenada,
7632 Qu’ieu soi per vos, ne plus aurada;
7633 Ne Dido, qu’el cor se ferri
7634 D’una spaza, si qu’en mori
7635 Per Eneas que s’en partia
7636 D’ella, ni de sa conpagnia.
7637 Aissi m’a Amor sobrepresa
7638 Ez aissi m’a del tot conquesa,
7639 Que non sai ves cal part me tenga,
7640 Que non puesc dire ab la lenga
7641 La quarta part de la dolor
7642 Qu’ieu soffre per la vostr’amor».
7643 Lassa, ben ai perdut mon sen,
7644 Car anc pensei tan follamen!
7645 E com porai ieu aso dir?
7646 Enantz mi deitz lasar morir
7647 Qu’ieu tan gran follesa disses,
7648 So que anc mais femna non fes.
7649 Ja non serai ieu la primiera
7650 Con diga que homes inquera,
7651 Ni ja asenple non darai
7652 A las autras. Doncx que farai?
7653 Laissar m’ai enaissi morir
7654 Qu’ieu non puesc la dolor soffrir?
7655 Ben pauc ai ancaras soufert,
7656 Mal tenria mon cor cubert
7657 Tres mes ni dos ne un, so·m par,
7658 Cant una noitz no·l puesc celar.
7659 Car celar no·l puesc ieu per ren,
7660 Que·l grieu mal qui d’Amor mi ven
7661 Mi destreing si que morta son.
7662 E sai se·m dura per raison:
7663 Com a suptamentz comensat,
7664 Trop o ai a mon dan cellat.
7665 E ja oimai celat non er,
7666 Car qui de son gran mal non quer
7667 Conseill, la on lo pot trobar,
7668 Tota jentz lo·n deu mens amar.
7669 E s’ieu ai pres de me meizina
7670 Bona e natural e fina,
7671 Que·m pot leu de mon mal garir,
7672 Ben soi folla, si·m lais morir.
7673 D’aquestas doas causirai
7674 La meillor, si chausir la sai,
7675 Se l’en irai pregar o non;
7676 E Dieu prec que conseill mi don.
7677 L’afar sai que m’er desenor.
7678 Non er, que forsa m’en Amor,
7679 Que del tot en so poder m’a,
7680 Per que desenors no·m sera;
7681 Car qui en amor a mais de sen,
7682 Non ama jes tan finamen
7683 Com cel que ben sap far follia.
7684 Per que, se puesc vezer la dia,
7685 Atrasaitz l’irai mon cor dir,
7686 Que que m’en deia avenir».
7687 Ez enaissi so a acordat,
7688 Cant tota noitz ac pron pensat.
7689 Al maitin, tan tost co·l jorn par,
7690 Ella·s vai vestir e causar
7691 Ez es en la sala intrada
7692 E manda levar sa mainada,
7693 C’adobon de manjar corren,
7694 Aissi que ren no·i sia men,
7695 Pueis vai a la gliesa orar.
7696 E Jaufre pensa de levar,
7697 A cui es sa joia creguda,
7698 Cant Brunesentz a conoguda
7699 Al parlar que fai dousament.
7700 E·l senescals ab d’autres cent
7701 Son a Jaufre vengut servir,
7702 Aitant co podon al vestir.
7703 E cant fon vestitz e causatz
7704 E sa cara e sses mans lavatz,
7705 Pueis vai la messa escoutar.
7706 E Brunesentz, qui·l vi entrar,
7707 Es si escalfada d’amor,
7708 Que per un pauc ves el non cor;
7709 Qu’en pes se levet de sezentz,
7710 Mas per parlar de malas jentz,
7711 S’en es a gran pena tenguda.
7712 Mas per o sa color li muda,
7713 Que·l sancs del cors l’es en la cara
7714 Puiatz, que par, qui ben li gara,
7715 Que Dieus la fes per meraveilla.
7716 Ez ac un prim filet de cilla,
7717 Negre e soutil e delgat,
7718 Natural e ben fasoinat,
7719 Que non fon peillatz ni tondutz.
7720 E Jaufre fon si esperdutz
7721 Cant la vi, que non sap que·s diga,
7722 Mas que pensa que trop li triga
7723 Que·l puesca son cor descobrir,
7724 E soven iesson grieu sospir.
7725 Aissi a la messa escoutada,
7726 E pueis ies s’en ab sa mainada;
7727 Ez apres ies s’en Brunesentz
7728 E de domnas mais de douzentz,
7729 Gent vestidas, si con lor tais.
7730 E son s’en vengut el palais
7731 Ez an comensat lor solatz.
7732 E Jaufre, con ben enseinatz,
7733 Va de lonc Brunesentz sezer,
7734 Ez anc no·l fes tan de plazer,
7735 Car s’en es lonc ella vengutz.
7736 Mas el estet si esperdutz,
7737 Que so que ac la noitz pensat
7738 Que·l disses, li fon oblidat.
7739 Aissi·l fes canbïar son sen;
7740 Car Amors li tol ardimen
7741 Que li sol creisser e donar
7742 En totz autres luecx e doblar.
7743 Mas Brunesentz l’a si vencutz,
7744 Qui·l fai estar si esperdutz,
7745 Que sol non sap en que s’enprenga,
7746 Ni·l pot dir son cor ab la lenga,
7747 Qu’ades a paor de morir,
7748 Perque non l’ausa son cor dir.
7749 Ez enaissi estet un gran briu;
7750 Ez a Brunesentz fon esquiu,
7751 Car el non la scomet primiers.
7752 E cant vi que non er estiers,
7753 Amors li dona galardia,
7754 Que·l vol tant dar de seinoria
7755 Qu’ella parle primeirament;
7756 E diss li tot süau e gent:
7757 «Seiner Jaufre, vostra venguda
7758 Nos a nostra joia creguda
7759 E·ns a tout ira e consirer
7760 E donat gautz ez alegrier;
7761 Molt aven gazanat per vos.
7762 Ben aia la terra don fos,
7763 E·l rei Artus que sa·us trames,
7764 E vostra miga, lai don es!»
7765 «Oc», dis el, «domna, cant l’aurai;
7766 Que ben dic qu’encaras non l’ai».
7767 «Aiso non pot eser per ren,
7768 Tant a en vos proesa e ben,
7769 Que vos non aiatz bona miga!»
7770 «Ella m’a, mas ieu non l’ai miga,
7771 Domna, per que non es jes mia;
7772 Non o dirai tro que o sia».
7773 «E sap ella que siatz sieus?»
7774 «Domna, non sai, si m’aiut Dieu
7775 Non o a gens per me sauput,
7776 S’ella non so a conogut».
7777 «D’aiso non la·n podetz reptar;
7778 Que si vos non voletz mostrar
7779 Vostre mal, que disetz qu’es fortz,
7780 Si·n moretz, de cui es le tortz?
7781 Non minga sieus, que vostre er:
7782 Cui focs a ops, ades lo quer».
7783 «Domna, vers es; mas la potensa
7784 Qu’en lei es me dona temensa
7785 Tal que non l’aus querer s’amor;
7786 Qu’el mont non a enperador,
7787 Que de s’amor non fos honratz,
7788 Tant es sobriera sa beutatz,
7789 Sos paratjes e sa ricors».
7790 «Aisso, que·us aug dir, es follors;
7791 Plus que en l’autra jentz cortesa,
7792 Amors non esgarda riquesa;
7793 Bons aips, bons pretz, qui·ls pot aver,
7794 An en amor mais de poder
7795 C’avers ni terra ni lenatje.
7796 Mout home son de gran paratje,
7797 Que non vaillon un faitz de pailla,
7798 Ne tals es ricx, una mezailla.
7799 E per so non tengatz celat
7800 Vostre cor, que faretz foudat.
7801 C’aitant de pretz e de valor
7802 Avetz que be·us deu dar s’amor
7803 Tota domna, sia qui·s voilla,
7804 E ben tain que aissi·us acoilla».
7805 «Domna», dis el, «vostra merce,
7806 Car vos platz que digatz de me
7807 Tant de lausor ni tant de ben,
7808 Car de gran benestar vos ven.
7809 Ma si·us platz que·m voilatz valer,
7810 Qu’ieu sai que vos n’avetz poder
7811 Ab cella que m’a en bailia
7812 E n’a tota la seinoria
7813 E que·m pot far morir e viure,
7814 Gazainat m’avetz a deliure».
7815 «Seiner, bon gazainar vos fa;
7816 E ja en me non remanra
7817 Per ren que·us puesca dir ni far».
7818 E Jaufre pres a sospirar
7819 De mout proon, pueis a parlat:
7820 «Domna», dis el, «per amistat
7821 Vos prec, per Dieu, e per merce,
7822 E prendetz m’en em bona fe
7823 Que m’en acorratz lialmen,
7824 Ses enjan e ses fallimen».
7825 «Seiner», dis ella, «e·us convenc
7826 Sobre cel Dieu qu’en terra venc
7827 Per nos el costat penre plaga,
7828 Qu’ieu, si puesc, a cap vos o traga,
7829 E lialment m’en entremeta
7830 E que tot mon poder i meta;
7831 Ja no·us en cal doptar de ren».
7832 «Domna, oimais vos en cre ben,
7833 E non m’en tengatz per enic,
7834 Si·us platz, car tant fort vos o dic,
7835 C’anc mais en savi ne en fol
7836 No passet la boca ne·l col,
7837 Domna, aiso qu’ie·us dirai ara;
7838 Car tant m’es aquest’amor cara,
7839 Qu’enantz mi laissera escorgar.
7840 Mas oimais no me·l cal celar:
7841 Vos es cella c’ai encobida,
7842 Vos es ma mortz, vos es ma vida,
7843 Vos es cella que a deliure
7844 Me podetz far morir e viure.
7845 Vos es cella que ses enjan
7846 Am e tem e cre e reclam.
7847 Vos es mos gautz, mos alegrier
7848 E vos es totz mos consirer.
7849 Vos es mos delieg, mos solatz;
7850 Per vos ai gautz cant sui iratz.
7851 Vos es cella que·m pot valer
7852 E que·m pot, si·s vol, decazer.
7853 Vos es cella per cui mi clam.
7854 Vos es cella per cui aflam.
7855 Vos es cella de cui mi lau.
7856 Vos es cella qui ten la clau
7857 De tot mon ben, de tot mon mal.
7858 Vos es cella, si Dieus mi sal,
7859 Que·m pot far volpis ez ardit
7860 E si·s vol, pec o eissarnit».
7861 Ar a Brunesentz so que vol;
7862 Que de so de que plus se dol
7863 E mais en est siegle dezira,
7864 De que soven plain e sospira,
7865 Se fai mout carament pregar.
7866 Aissi sap jent son cor cellar.
7867 Mout a gran gautz de so que au,
7868 E dis a Jaufre tot süau:
7869 «Seiner, ben sabetz escarnir,
7870 E gent parlar e plazer dir;
7871 Aiso dizes tot per plazer,
7872 Qu’ieu non ai jes tant de poder
7873 En vos, co·us autz dir, ni·l quarton».
7874 «Si Dieus bonaventura·m don,
7875 Domna, si avetz, sentz mentir,
7876 Mil tantz mais qu’ie·us sabria dir».
7877 «Aiso fa fort leu essaiar;
7878 Car si vos mi voletz amar,
7879 Aissi con dizes, finamen,
7880 Trobat avetz qui lialmen
7881 Vos amara e sens enjan.
7882 Mas ieu vau una ren doptan,
7883 Ez ai ne pron bona raizon,
7884 D’una mout laia mesprison,
7885 Qui es en est siegle venguda,
7886 Per que es cortesia perduda
7887 Ez amor tornada en nïent;
7888 Que tal dis que ama, que ment,
7889 E·n fai senblan, que·l faitz no·i es;
7890 Qu’el mon non a quatre ni tres
7891 Que amon aissi lialmen
7892 Com il dizon ni fan parven.
7893 Per que, si puesc, m’en gardarai,
7894 Que ja az home non darai
7895 M’amor, si fort ben no·m conven
7896 Que ja mais, per mal ni per ben,
7897 Per autra no·s parta de me».
7898 Az aquest mot respont Jaufre:
7899 «Domna, ben sai que dreitz n’avetz,
7900 Ez es vers tot so que dissetz,
7901 Que·ls orgoillos, mals enseinatz,
7902 Fals fegnedors, outracujatz
7903 Confondon amor en amant,
7904 Per que domnas s’en van garant.
7905 Mas ellas non fan a reptar,
7906 Car d’els mou tot lo malestar,
7907 Que ves ellas fan los enjantz,
7908 Per que sobre·ls pros torna·l dantz.
7909 E pueis vos platz qu’ie·us o covenga,
7910 Ja non diretz ren ab la lenga
7911 Ni·us sabretz ab lo cor pensar
7912 De covinent qu’eu deia far,
7913 Que·us no·s en fasa per un tres
7914 La sazon que vos o volres,
7915 De meillor cor qu’ieu no·us o dic».
7916 «Aissi·us tenrai ieu per amic»,
7917 Dis Brunesentz, «e per seinor,
7918 Ez enaissi auretz m’amor.
7919 E ve·us lo covinent cals er:
7920 Que voill que·m prendatz a moiler,
7921 E pueis porretz plus lialment
7922 De me far a vostre talent,
7923 E mieltz venir e mieltz anar
7924 Ses tot repte de malestar
7925 De lausengiers contrarios,
7926 Que ves amor son enoios
7927 E·n fan moutas partir a tort.
7928 Mas aquesta no·s part ses mort,
7929 Qu’enaissi l’a Dieus establida,
7930 Per que non pot esser partida.
7931 E si·us platz c’aital covinentz
7932 Me voletz far tot bonamentz
7933 En la man del bon rei Artus,
7934 Ja no·us en demandarai plus.
7935 Car el a pulcellas en garda,
7936 E qui mal lor fa, non se tarda
7937 Ora ni terme ni sazon,
7938 Car senpre cobra gizardon
7939 (Ja non er tant mal ni tan pros),
7940 Sol qu’el ne sia poderos.
7941 E cant el no·i pot avenir,
7942 Fai l’als pros chavaliers seguir,
7943 Que son de la Taula Redonda.
7944 Aissi a pullcella aonda
7945 Ez az domnas qui perdon terra:
7946 Neguna per pais ni per guerra
7947 En son poder non penra dan,
7948 On que venga ni on que an».
7949 E Jaufre, cant o au, respon
7950 Ab un gran sospir de preon:
7951 «Domna», dis el, «si m’aiut Dieus,
7952 Tant m’es aquest covinent leus,
7953 Doutz ez amoros e plazentz;
7954 Que greu serai enantz jausentz,
7955 Ne aurai alegrier de ren,
7956 Ni noitz ne jorn pausa ni ben,
7957 Tro qu’enaissi con o disses,
7958 Sia faitz, pois vos o voles».
7959 E Brunesentz respon aissi:
7960 «Voletz o doncas enaissi?»
7961 «O ieu, domna, mout volontos;
7962 C’anc ren non fis plus desiros
7963 Ni de tan bon cor, per ma fe».
7964 «Doncs vos faitz ieu seiner de me,
7965 De tot cant ai e de m’amor,
7966 D’aver e d’omes e d’onor;
7967 De tot vos don la seinoria».
7968 «Domna, ieu voill que siatz mia,
7969 Mas ja ren del alre non voll.
7970 E no·us o tengatz az orgoill,
7971 Si ieu non voill penre la riquesa:
7972 Anc non sai vinc per cobeseza
7973 D’aver, de tera ni d’onor,
7974 Mas plainamens per vostr’amor,
7975 Que disir mais, si m’aiut Dieus,
7976 No fatz, que totz lo mont fos mieus.
7977 Mas en garda penrai la terra,
7978 E·ls homes defendrai de guerra,
7979 Tant com porai de mon poder».
7980 «Foudatz es qui·us vol plus querer»,
7981 Dis Brunesentz, «si Dieus m’aiut».
7982 Ez aisso a quecx covengut.
7983 Brunesentz dis que parlera
7984 Ab sos homes e lor dira
7985 La paraula tot coindamentz,
7986 Que ja sol non fara parventz,
7987 Que n’aia de ren volontat.
7988 Ez a son senescals sonat
7989 E ditz li que, se de manjar
7990 Es adobat, fassa cridar
7991 Que venga qui manjar volra.
7992 Ez el respon que faitz sera.
7993 Ab aitant venc un cavallier
7994 Solamentz ab son escudier,
7995 E venc per la sala batent,
7996 Ez es desendutz mantenent
7997 E venc s’en dreitz ves Brunesentz:
7998 «Domna, salutz, mais de cinc centz
7999 Vos aport de part mon seinor,
8000 Melian de Mont Melior».
8001 Dis ela: «Ben siatz vengutz,
8002 Que mout me plason las salutz
8003 De mon bon seinor Melian.
8004 Ez auria mout gran talan
8005 De sa vista, se lui plagues».
8006 «Domna, fort breument lo veires»,
8007 Dis lo cavalliers, «so·us afi,
8008 Que non es gaire loig d’aici.
8009 Atrasaitz sai quier a manjar;
8010 E si·us platz, fatz o adobar,
8011 Que per so sa m’a enviat».
8012 E Brunesentz a escridat:
8013 «A ssellas, cavalier, a sellas!»
8014 E pueis ies s’en ab sas pulcellas,
8015 E Jaufre ab los cavaliers,
8016 Que cascun lo sec volontiers.
8017 E non an gaires cavalcat
8018 Ni non son del castel luniat,
8019 Que an vistas doas donzellas
8020 Solas, que non ven hom ab ellas,
8021 En lor palafres cavalcan.
8022 Ez aneron sovent torcan
8023 Lor oilltz, que agron del plorar
8024 Trebols e vermeiltz del torcar.
8025 E van sospiran e plainen,
8026 Ez aquo menut e soven.
8027 E Jaufre a llas saludadas
8028 Ez a lor novas demandadas
8029 De Melian, s’es loing d’aqui.
8030 E la una respondet li
8031 Sospiran e tenc sos oilltz bas:
8032 «Seiner, bonaventura aias,
8033 Que nos no·us saben re contar
8034 De Melian, que·l nostr’afar
8035 Nos es tan grieus e tan cozentz
8036 Que·ns tol totz autres pensamentz».
8037 «Pulcella, e con es tan cars»,
8038 Dis Jaufre, «aquest vostr’afars?
8039 Saber o voill, digatz m’en ver!»
8040 «Seiner, pos o voletz saber,
8041 La veritat vos n’er contada:
8042 Ieu sui una deseritada
8043 D’aver e d’omes e d’onor,
8044 Per so que non voill dar m’amor
8045 Az un cavalier de mal plaitz
8046 (Que no·i a nul autre forfaitz),
8047 Mal enseinatz e mal adreitz,
8048 Que a peccat me tol mon dreitz
8049 Ez a tort e ses forfaichura.
8050 Ez ieu non trob que ma dreichura
8051 Defenda ves lo sieu gran tort.
8052 Ez ieu voill mais receber mort
8053 En autra terra, be·us o dic,
8054 Que ja d’el facha mon amic
8055 Ni ja en son poder mi tenga».
8056 «Ara·m digatz, si ben vos venga»,
8057 Dis Jaufre, «si non es aguda
8058 Al rei que a domnas aiuda
8059 E la pulcella em patz ten?»
8060 «Seiner», dis ella, «si soi ben;
8061 Mas anc conseill non la trobei,
8062 Tant no·l queri ni·l demandei,
8063 Ab cavalier ni ab son fill».
8064 Dis Jaufre: «Ben m’en meravill!
8065 On era doncs Galvan anatz,
8066 Ni Ivan lo ben enseinatz,
8067 Caedis lo pros e Tristantz,
8068 Percival ni Calogrinantz,
8069 Lançalot de Lac ni Erecx,
8070 Caraduis e·l senescals Quex?
8071 Non eron en la cort aquist?»
8072 «Seiner, d’aquo non sai, per Crist,
8073 Lo ver, se i eran o non,
8074 Que no·ls conosc ni sai qui son.
8075 Mas ieu fis mon clam ausent totz,
8076 Ez anc neguns non sonet motz;
8077 Qu’ieu sai si n’i agues negun
8078 Que volgues aver tan d’estrun,
8079 Ni volgues son pretz assauçar,
8080 Qu’el s’enantira de parlar,
8081 Car ja pros hom non tarzara
8082 De parlar lai on loc sera.
8083 Mas lo malvais esta segur
8084 Aqui on troba ren d’atur.
8085 Aissi son de la cort partida
8086 E vauc queren coma marida
8087 Un cavallier c’a nom Jaufre,
8088 En cui ai mon cor e ma fe,
8089 Tant n’autz dir de bona lausor,
8090 Qu’el m’acor’ab Nostre Seinor,
8091 Ab sol que Dieu lo·m lais trobar,
8092 Qu’el m’acabe tot mon afar.
8093 Qu’el a Estot lo mal vencut,
8094 E·l bron de la lansa pendut,
8095 E·l serventz mort, que·l pas garava,
8096 On om sen raubar non pasava,
8097 E·l mezel que tant era grantz,
8098 Que fazia aucir los enfantz,
8099 E sobrat e vencut e mort.
8100 Ez un jaan sobrier e fort
8101 Aucis per la filla d’Augiers,
8102 E·s conbatet ab l’aversiers,
8103 Ez a Taulat vencut e pres
8104 Ez a la cort del rei trames
8105 Ab Melian que pres tenia,
8106 Ab cinc centz en sa conpagnia.
8107 Tant es Jaufres honratz e pros,
8108 Tant cortes e benaüros,
8109 Que sai que ja non faliria
8110 E que mon dreitz m’en triaria».
8111 Aisi respondet Brunesentz,
8112 Tot süavet entres ses dentz:
8113 «Pulcella, ben parlatz en fol,
8114 Car qui per forsa no·l mi tol,
8115 N’aurai ieu tot so que desir,
8116 Enantz que·l lais da me partir.
8117 Car qui ten so que vol ez ama,
8118 E pueis lo gic, a tort se clama,
8119 Si n’a desaise ni fragura.
8120 Anatz querer vostr’aventura
8121 En autre luec, si·us platz, amie,
8122 Que de quest non menaretz mie!»
8123 E Jaufre parlet ab aitan:
8124 «Mout m’enueia de vostre dan,
8125 Donzella, e mout me sap mal;
8126 E dic vos ben, si Dieus mi sal,
8127 Si non fos per lo mieu afar,
8128 Qu’ieu ai tant cochos e tant car,
8129 Qu’ieu ades ab vos m’en anes.
8130 Car ieu soi aquel que vos queres,
8131 E deffendrai vos voluntiers
8132 E serai vostre cavaliers,
8133 Cant lo mieu afar aurai faitz.
8134 Mas ja enantz per negun plaitz
8135 Non enpenrai autra batailla».
8136 «E siner Jaufre, Dieus mi vailla»,
8137 Dis la donçella tot ploran,
8138 «Que tant vos ai anat cercan
8139 E tant ai de respeitz en vos
8140 Que, si·m sal Dieu le glorios,
8141 Greu me poiria hom far entendre
8142 Que ja autre·m poghes deffendre.
8143 Seiner, fatz o, per Dieu vos sia,
8144 Que no·i ai respitz mas cart dia,
8145 E si adoncs non ai aiuda,
8146 Tota ma terra ai perduda,
8147 Que ja pueis non venga neguns!
8148 Que, s’i venia·l rei Artus
8149 Ab lo poder qu’el pot menar,
8150 No·m poirria·n terra tornar,
8151 Ez er me morir a dolor
8152 Per frachura de valedor».
8153 Dis Jaufre: «Non aiatz temensa!
8154 E Dieu aiatz ferma cresensa,
8155 Donzella, qu’el vos pot valer
8156 Fort leu, car el n’a ben poder;
8157 E fara o ben ab mon grat».
8158 Ab tant el vi venir Taulat
8159 Entres dos palafren anblan,
8160 E de seguentre Melian
8161 Ab sos cavalliers tot de pas.
8162 E Jaufre cor ves el vias
8163 E Brunesentz de gran eslais,
8164 Ez anc non cre que vis hom mais
8165 Tal joi menar ni tal baudor,
8166 Com il an menat entre lor.
8167 E Jaufre pueis e Melian
8168 Van s’en ves lo castel parlan,
8169 E de l’autre part Brunesentz;
8170 Apres venon las autras jentz.
8171 E Meliantz a lor contat
8172 Del rei, com l’a rendut Taulat,
8173 E con fes en sa cort jutjar
8174 Qu’el fassa cada mes puiar
8175 Taulat en l’angarda batent,
8176 E que·l tenga tot aussiment
8177 .Vii. antz, com el l’a tormentat;
8178 Mas pueissas l’a asegurat.
8179 E pueis dis li del rei Artus,
8180 Que·l saluda cent ves e plus
8181 E la raïna dos aitantz.
8182 «Ez ja non aura gautz enantz
8183 Ne alegrier de nulla ren,
8184 Entro que·us aion vist, ni ben».
8185 Pueis demanda·l de son afar
8186 Com er, se jamais vol tornar
8187 Al bon rei que tant lo desira.
8188 E Jaufre respont e sospira
8189 Ez a garat ves Brunesentz,
8190 E dis: «Si, tornerai breumentz,
8191 Ab c’un pauc aia sejornat
8192 En est castel, que mout m’agrat.
8193 E deitz vos ben tener lausor,
8194 Car mout mi an per vostr’amor
8195 Gent acoillit totas las jentz.
8196 E de ma domna Brunesentz
8197 Laus me de son gent acuillir
8198 Mil tantz que no·l sabria dir».
8199 Aisi se son parlan vengut
8200 El castel, on son deseindut
8201 E trobon jent apareillat
8202 De manjar, e pueis an lavat
8203 E son s’asegut bellamentz
8204 Per las taulas cominalmentz.
8205 Ja no·us cal novas demandar
8206 Del jent servir que lor fes far
8207 Brunesentz, ni·l gent acoillir,
8208 Car hom no·us o poiria dir,
8209 Si longa pena no·i metia.
8210 Mas aitant vos dic tota via
8211 Qu’el mont non es neguna res,
8212 Per so c’om manjar en degues
8213 Ni a la boca fos plazentz,
8214 Que no·n i aghes largamentz.
8215 E cant agron a lor plazer
8216 Pron manjat ez a gran lezer,
8217 Il son de las taulas levat
8218 E son s’al solatz ajostat,
8219 Que fon per la sala tengut.
8220 E Meliantz es asegut
8221 Ab Jaufre luein a una part:
8222 «Seiner», dis el, «si Dieus vos gart,
8223 Digatz mi com es tant tarzatz,
8224 Que non es a la cort tornatz
8225 Del bon rei que tant vos desira?»
8226 E Jaufre, cant o au, sospira,
8227 Ez aquo grieu e de preon;
8228 Pueis a cap de pessa respon:
8229 «Seiner», dis el, «per sejornar
8230 M’a faitz Brunesentz estancar
8231 Aici on m’a, per vostr’amor,
8232 Gent servit ez a gran honor».
8233 Dis Milians: «Ara·m digatz,
8234 E non m’o celetz, si·l amatz,
8235 Car ieu vo·u puosc ben acabar,
8236 Per que non m’o devetz celar».
8237 «Seiner, ben l’am», so ditz Jaufre,
8238 «Ez ai bona razon per que;
8239 Tant m’a gent servit a plazer,
8240 Per que no·ill deitz nul mal voler,
8241 Antz la douria mout servir,
8242 Si ja·n podia en luec venir».
8243 «Ieu non o dic», dis Melian,
8244 «De quest’amor, mas que·us deman
8245 Si volriatz sa drudaria».
8246 «Seiner, o ieu, s’eser podia,
8247 Que nula ren tan non desir.
8248 Mas aiso no·s pot avenir,
8249 Qu’el mont non a enperador
8250 Que non fos honrat de s’amor,
8251 Per qu’ieu seria otracujatz
8252 Si no·m tenia per pagatz
8253 De s’amor, tant es bella e pros.
8254 Mas sevals en serai joios,
8255 Pos vei c’alre non puesc aver».
8256 «Si auretz, qu’ie·i metrai poder»,
8257 Dis Melians, «que ses doptar
8258 La·us farai ab tot cant a dar».
8259 Aisi o an entr’els parlat.
8260 Ab tant ve·s Melian levat,
8261 E venc s’en dreitz ves Brunesentz,
8262 Lai on la vi sezer tot jentz.
8263 E Brunesentz, que·l vi venir,
8264 Levet se per el acuillir:
8265 Pueis van a una part sezer
8266 E parleron ab lor plazer.
8267 Dis Melians: «Ben es honrada,
8268 Brunesentz, car de vos s’agrada
8269 Cel que a tot lo pretz del mon.
8270 E non o dic, si Dieus m’aon,
8271 Per menzonja ni per plazer,
8272 Mas per so car o sai en ver.
8273 E vos si·us o sabetz assatz;
8274 Car ben cre que ausit aiatz
8275 Las grant proechas que a faichas,
8276 Ni con las a ben a cap traichas.
8277 E ja alre non agues faitz,
8278 Mas car a me de prison traitz,
8279 Si·n devetz vos far per m’amor,
8280 S’ieu o voill, marit e seinor».
8281 E Brunesentz respon tot jen
8282 Aissi con cella que ab sen
8283 Si sap azaut d’amor cubrir,
8284 Que la fai plainer e languir,
8285 E dis per sa paraula feiner:
8286 «Ben sai e reconosc, bel seiner,
8287 Que de vos tenc tot so que ai,
8288 E vostra son tant con viurai;
8289 De sotz Dieu non ai mais seinor.
8290 E vos devetz mi per amor
8291 Conseillar ez a bona fe,
8292 E dar tal marit que a me
8293 Sia honrat e bon a ma gentz;
8294 Qu’eu n’ai estat tan longamentz
8295 Per vos, e n’ai mout soanatz
8296 De pros e de ricx e d’onratz.
8297 Ez eu aquest anc mais no·l vi
8298 Ni anc parlar mais no n’auzi,
8299 Ne vi home de son linacie,
8300 Ni non sai si s’es de paracie.
8301 Ez ira s’en per aventura,
8302 C’amors d’aital home non dura,
8303 Antz frain plus leu d’una retonba
8304 E fuitz plus que solleltz en comba.
8305 Ez ieu non sai on lo me queses
8306 Ni en que lo m’en destreisses,
8307 Si·s n’anava ni m’escernia.
8308 E tota jentz m’en gabaria,
8309 E vos no·i auriatz honor».
8310 «D’aquo no·s cal aver paor»,
8311 Dis Melians, «qu’ie·l conosc tal:
8312 Tan franc, tan fin e tan lial,
8313 Que ja non fara malvastat;
8314 Que cant om auria cercat
8315 Tot est mont per terra e per mar,
8316 Non s’en poiria hom meillorar».
8317 «Seiner», dis Brunesentz, «non sai
8318 Qu’ieu en disses; mas tot farai
8319 Que·us volretz, sia mal o ben,
8320 Que no·us en desdirai de ren,
8321 Car lo meus afar vostre es
8322 E vos gardatz com o fares».
8323 E pueis ditz tot söau e jen,
8324 Que nulla res non o enten:
8325 «Bel seiner Melian, per Dieu,
8326 Si tot vos era mal o grieu,
8327 Si m’o faria ieu autresi».
8328 Amdui partiro se aissi.
8329 E Meliantz a faitz cridar
8330 Parlamen, e fes ajostar
8331 Sas gentz ez a lor o mostrat,
8332 Si que tuit o an outreiat,
8333 E lor es bon e lor agrada.
8334 Mas Brunesentz s’en fein irada,
8335 Cais que del marit non s’agrat;
8336 Mas si o avion tuit jurat,
8337 Per el non romanria plus,
8338 E dis qu’el man del rei Artus
8339 Vol sia faitz, pos aissi es.
8340 E tuitz dizon: «Bon es, bon es!»
8341 Parlaren de Jaufre ueimais.
8342 La bruda es grantz el palais
8343 Dels cavalliers e dels baros,
8344 Que tuit son d’anar volentos.
8345 E Melian a lor mandat
8346 C’ades sion apareillat
8347 Tuit aquil que anar volran,
8348 Que d’aqui a dos jorns mouran.
8349 Senpre viratz apareillar
8350 Tant arnes, tant garnimentz clar,
8351 Tantz bels ausberc, tant bels escutz,
8352 Tanta espaza, tant elms agutz,
8353 Clars e forbitz e resplandentz;
8354 E tantz enaps d’or e d’argentz,
8355 Tantz beltz muls e tant palafre,
8356 Que ja no·us er contat per me.
8357 Ni dels vestirs no·m metz eu plaitz;
8358 Qu’en dos jorns non an alre faitz,
8359 Mas ades cosir e tailar
8360 Draps de seda e gris e var,
8361 Sebelis e ricx draps de grana:
8362 Anc mais gentz a maior ufana
8363 Non s’apareilleron d’anar.
8364 E Melians a faitz menar
8365 Taulat lai on el lo tenc pres,
8366 E pueis sun se tuit ensems mes
8367 El camin ab gran alegrier.
8368 E son contat li cavallier
8369 Solamentz ses la autra jentz
8370 A .viii. milia e cinc centz,
8371 E ben mil e cinc cent donzellas,
8372 Ez a·i ben mil domnas ab ellas.
8373 Tres jorn an aissi cavalcat,
8374 E per jornadas albergat,
8375 Ez al quart jorn il son vengut
8376 En un bel prat vert e foillut
8377 D’erba fresca e de bellas flors
8378 Don eissi mout bona flaurors.
8379 E·l prat ez claus tot en viron
8380 Dels bellazors arbres del mon.
8381 Ez el mietz a una fontana
8382 Gran e preon, clara e sana,
8383 Don s’azaiga aquella prada
8384 Que dura demieia jornada.
8385 E Meliantz per la verdor
8386 De l’erba e per la flauror,
8387 Que de lla flor bona issi,
8388 Dis que albergaran aqui.
8389 E car i a d’aiga viutat,
8390 An o tuit ensems autreiat,
8391 E tendon lor tendas aqui.
Ed. Charmaine Lee, Rialc 5.x.2000; rev. 30.i.2002. – Rialto 28.ii.2002.
© Charmaine Lee. Deposito legale su disco presso la Biblioteca del Dipartimento di Filologia Moderna dell’Università di Napoli Federico II (30.i.2002).