Jaufre
8392 E Jaufre ab aitant auzi
8393 Una causa que fort plania,
8394 Que cridava: «Sainta Maria!»
8395 E «Dieu!» ab plans motz angoissos,
8396 Aitant con pot, en auta vos.
8397 E Jaufre crida cant o au:
8398 «Da·m mas armas, que lai m’en vau,
8399 On autz aquesta votz cridar!»
8400 Dis Melians: «Ieu voill anar
8401 Ab vos». «Non faretz», dis Jaufre,
8402 «Ne vos, ni autre, per ma fe».
8403 Ez es se mantenent garnitz
8404 E pueis es el caval saillitz,
8405 E pren la lansa e l’escut,
8406 E va s’en en lai per vertut,
8407 E venc s’en tot dreitz ves la fon
8408 On ve que s’auci e·s confon
8409 Una donzella, e s’esgrafina
8410 Sa fresca cara e sa petrina,
8411 E ronp sos pels e sos vestirs,
8412 E dis ab angoissos sospirs
8413 Tot mantenen que vi Jaufre:
8414 «Seiner, per Dieu, aiatz merce
8415 D’una domna que nega aici!
8416 Seiner, per Dieu, acoretz li,
8417 Que grantz tala e grantz dolors
8418 Er, s’enaissi mor ses secors.
8419 Az esta fon era venguda
8420 Bainar, e l’aiga es creguda,
8421 Que non sol esser tan preonda.
8422 Franc cavalier, per Dieu, l’aonda
8423 A la plus bella, a la plus blanca,
8424 A la plus pros, a la plus franca,
8425 E tota la plus enseinada,
8426 Que anc fos ne ja sia nada!
8427 Jamais non er de nulla jentz
8428 Domna de tantz bons conplimentz!»
8429 E Jaufre gara ves la fon
8430 E prop de lor, non jes preon,
8431 Ez el vi la domna negar,
8432 Una ves sorçer, autra intrar.
8433 E deissent de gran volontat
8434 E pueis a l’arestoil gitat,
8435 Que la cuja ves el tirar.
8436 E ve que no·i pot adessar,
8437 E fai s’enantz aitant con pot.
8438 E la donçella venc de trot
8439 Ez a·l tal de lla man donat,
8440 Qu’intz en l’aiga l’a balanzat,
8441 Aissi com era, totz garnitz,
8442 E totz causatz e totz vestitz.
8443 E pueis apres sal la donzella
8444 E la domna ratra·s n’ab ella.
8445 Aissi s’en son entratz totz tres.
8446 Oimais a pron de far Jaufres:
8447 Mout es l’aiga grantz e preuns,
8448 E Jaufre ez cazutz al fons,
8449 Aissi com era, totz armatz.
8450 E·l caval es enrabiatz
8451 Can ne vi son seinor intrar;
8452 Aissi com se saupes parlar,
8453 Brama e crida ez endilla
8454 E plaing, si que fon meravilla.
8455 Anc bestia non fes tan gran dol,
8456 Qu’el grata e fer e mor lo sol,
8457 Pueis gieta·ls pes e vai corren
8458 Tro a la fon, pueis torna s’en.
8459 E cant ac assatz trebaillat
8460 E pron coregut per lo prat,
8461 Lo senescals de Brunesentz
8462 O a vist e venc s’en corentz
8463 A Melians, totz esperdutz,
8464 E dis li: «Jaufre es perdutz!
8465 Cals aventura lo·ns a tout,
8466 Que son caval veg anar sout?
8467 Veiam si ja·l porem acorre!»
8468 Aqui viratz cavalier corre
8469 Ves la font de gran esperon,
8470 Pueis menon tal dol cant lai son,
8471 Que jamais sos parç non er faitz.
8472 E Melianz es ablasmatz
8473 Casutz, si que non pot parlar,
8474 Cant vi son caval sout anar.
8475 E siei cavallier trist e morn
8476 Son li vengut corent entorn,
8477 Que l’an d’aiga fresca arosat,
8478 Si que parlar a recobrat.
8479 E pueis pren a plainer Jaufre:
8480 «Franc cavaliers de bona fe,
8481 Gaillartz e pros e ben aibitz
8482 Ab bon faitz e ab meillor ditz,
8483 Coronatz de cavalaria,
8484 E bannieira de cortesia,
8485 E claus de totz enseignamentz,
8486 E gauts de totas bonas jentz,
8487 Abaisamentz del orgoillos
8488 E puiamentz del bezognos,
8489 E mantenensa de dreichura,
8490 Desacordantz de desmesura:
8491 Non puesc totz vostres bens retraire,
8492 Car vos eravatz filtz e paire
8493 De totz bon faitz e de totz bens.
8494 Ben er ancui paradis plens
8495 De gautz, car vos la es intratz;
8496 Mas nos laissetz sai sus iratz,
8497 A dolor ez ab marimentz.
8498 Mort, mout as pauc d’esgardamentz
8499 E mout iest mala e deschausida,
8500 Car los avols laissatz a vida
8501 E·l pros en menatz ses razon.
8502 Mout as facha gran tracion
8503 D’aquest, c’aissi nos as anblat,
8504 Qu’entre nos non as ren laissat
8505 Mas mal, e vas t’en ab lo ben».
8506 Ab aitant ves la font s’en ven
8507 Corentz, si com enrabiatz,
8508 Totz sancnentz e totz esquintatz,
8509 E fora s’en aissi com venc,
8510 Gitatz la intz, can lo retenc
8511 Un cavalliers, que·l pren a bratz
8512 E dis: «Seiner, no·us ausisatz
8513 Ne voletz nos autres aucir!
8514 Que tuit i poriam saillir,
8515 Que ja neguns non eissiria.
8516 Conortatz vos, per Dieu no·s sia!»
8517 E·ls altres son vengutz corren,
8518 Tant con podon, ves el baten,
8519 Ez an lo lonjat de la fon.
8520 Ez el se fer del puing el fron,
8521 Pueis plaing Jaufre tan dolsamentz
8522 Que faitz n’a plorar mais de centz.
8523 E Brunesentz es s’en venguda
8524 En sa tenda, c’on l’ac tenduda,
8525 Ez au lo crit que an levat;
8526 Pueis a un escudier sonat:
8527 «Sa vai, amicx, digas mi tost
8528 Cals es lo dol de quil de l’ost».
8529 «Domna, aug dir, don soi iratz,
8530 Qu’en la fons es Jaufre negatz».
8531 «Sainta Maria, e so consi?
8532 Ieu m’en vauc negar autresi,
8533 Que ja, per Dieu, sols no·i mora!»
8534 E va s’en, tan con pot, en la
8535 Tota desenvouta correntz;
8536 E de domnas mais de cinc centz
8537 Segon la, tant can pot cascuna,
8538 Mas no·i pot consegre neguna.
8539 E cant fon a la fon, escrida:
8540 «On est Jaufre?» Puis est sailida
8541 Laïntz pes jontz tot mantenen.
8542 Mas lo sieu senescals la pren
8543 Per los pels que son espanditz,
8544 Aissi com hom amanoïtz
8545 E trais la defora per forsa.
8546 Ez ab aitan lo critz s’esforsa:
8547 La viratz donzellas cridar
8548 E domnas plainer e plorar
8549 E ronpre cara e cabels
8550 A cavalliers e a donzels.
8551 «Jaufre, Jaufre», dis Brunesentz,
8552 «Caps de totz bons enseinamentz,
8553 Franc cavallier es amoros,
8554 Sobre totz d’armes poderos,
8555 Qui vos a mort? Sabran ho·m dir?
8556 Per Dieu, anc ren no·us puec aucir
8557 Ses tracion e ses malesa,
8558 Tant avia en vos de proesa.
8559 Jaufre, ieu romanc escernida
8560 En vostra mort. Mal aia vida,
8561 Car segentre vos sa·m reten,
8562 E mal aia mort car non ven!
8563 Mort, e on te porai seguir,
8564 Pos tu non vols a me venir,
8565 E consi puesc demandar on?
8566 Non iest ab Jaufre en la fon?
8567 Si est ben, non i puesc doptar,
8568 Donc me vauc ieu laïntz negar».
8569 E leva·s com enrabiada
8570 E fora·s ben laïntz gitada,
8571 Cant lo senescals la retenc
8572 Ez Augier que corren i venc,
8573 Que l’an a penas retenguda.
8574 Ez ella crida: «Dieus, aiuda!
8575 Amicx Jaufre, on est anatz?
8576 Franc cavalier ez enseinatz,
8577 E de totz benestars conplitz,
8578 Vos portavatz el cor escritz
8579 Totz bens que·us garavon de failla:
8580 Jamais non er hom que vos vailla.
8581 Vos m’aviatz d’ira gitada,
8582 Mas en maior m’avetz tornada.
8583 Vos m’aviatz gran gautz donatz;
8584 Ay lassa, tam pauc m’a duratz!
8585 Mas la dolor m’aura durada,
8586 Que totz tenps mais viurai irada,
8587 Mas fort sera corta ma vida».
8588 Ez es se tal del poing ferida
8589 En las dentz, que las fai sancnar.
8590 Pueis pren sa cara a esquintar
8591 E ronp sos cabels saurs e blans.
8592 Mas Augier le vai penre·ls mans,
8593 Que tot en ploran la castia:
8594 «Bela domna, per Dieu non sia!
8595 Aiatz de vos eissa merce,
8596 C’aiso non ten pro a Jaufre;
8597 No·us voillatz enaissi confondre!»
8598 E Brunesens no·l pot respondre,
8599 Qu’entre·ls brasses li cai pasmada:
8600 E pogratz aver cavalcada
8601 Una lega, aintz que parles.
8602 E pueis a ditz: «Amicx, on es?
8603 Mort o viu vos volgra vezer,
8604 Baisar, abrasar e tener».
8605 E pueis fer s’en la cara si
8606 Que·l cuer se ronp e·l sanc n’issi.
8607 Apres lasa·s cazer el sol;
8608 Anc res non menet tan gran dol.
8609 E·l senescals tot en ploran
8610 Ez Augier la van conortan,
8611 Ez an la a forsa menada
8612 En sa tenda, on l’an colgada
8613 En un lietz tot süau e gent;
8614 Pueis torrnon ves la fon corent.
8615 A la font es tornat Augiers,
8616 Ez entorn ac tantz cavaliers,
8617 Que tuit ploron Jaufre e plainnon
8618 E tiron lor cabels e frainnon.
8619 Mas Augier l’a plan sobre totz
8620 E dis ploran al primier motz:
8621 «Amicx Jaufre, conpaintz e seiner,
8622 Anc hom non poc derçar ni peiner
8623 En estoria ne in canson
8624 Vostre par, ni anc vist non fon
8625 Ni anc hom non l’ausi retraire.
8626 E qui pogra mais a cap traire
8627 So que vos avetz acabat
8628 En tant pauc com avetz reinat?
8629 Que non a jes dos mes entiers,
8630 Seiner, que vos fos cavaliers.
8631 Anc Galvan ne·l bon rei Artus
8632 Non feron en lor joven plus
8633 De proesa en tot un an
8634 Con vos avetz faitz entretan
8635 Con avetz entre nos estat.
8636 Ai, Mort! Consi m’as guerreiat
8637 E com as tornat en derier,
8638 Que tout m’as gautz ez alegrier
8639 E dat marimen e dolor!
8640 Amicx Jaufre, la vostr’amor
8641 M’era plus cara que·us non dic;
8642 Greu aurai mais tan bon amic,
8643 Tant vertadier ni tant coral,
8644 Tan franc, tan fin ni tan lial,
8645 Ni tan humil ni tan plazen,
8646 Ni tan pros ni tan conoisen,
8647 Tant ensainat ni tan astruc.
8648 A, Dieus! Per que anc lo conuc?
8649 Que siei bons aips e siei plazer
8650 Mi fan plorar e·l cor doler
8651 E faran tan con ieu ja viva.
8652 Mout sera ma vida caitiva
8653 D’aici enant, mas a mon vol
8654 Non viurai!» E gita·ss el sol,
8655 Tant autz con es, tot estendutz,
8656 Ez es se totz escoissendutz,
8657 E mena tal dol e tal plor,
8658 Qu’el mon non a tan fer trachor,
8659 S’o vis, non agues pietat
8660 E qui non plores mal son grat.
8661 Da l’autra part lo senescal
8662 Mena dol, ez ausiretz cal:
8663 Sos cabels ronp e s’escoissen
8664 E·s fer en la cara soven
8665 Del poing, si qu’en es totz sancnentz;
8666 Ben senbla qu’en sia dolentz.
8667 Mout lo plaing grieu e plora fort:
8668 «Mout me meravill qui·us a mort,
8669 Seiner Jaufre, si Dieus m’aiut,
8670 Ni con pot esser avengut.
8671 Ara·us dic per encantament
8672 Vos avem perdut verament;
8673 Que no·m senbla, si Dieus m’aon,
8674 Qu’aia cavalier en est mon
8675 Que·us poghes tant leu conquerer.
8676 Ay, Dieu! Per que donest poder
8677 A neguna ren qu’el mon sia
8678 Que l’enjanes? Que ja·t servia
8679 En totz sos faitz mout voluntiers,
8680 E·us era fins e vertadiers
8681 E lials e ses tot enjan.
8682 Non a ges faitz a sol nos dan
8683 Cel que l’a en la font gitat,
8684 Que tot lo mon n’a peiorat
8685 Ez el mortz e ma domna morta,
8686 Qu’ieu cujava·m, que fos estorta.
8687 E nos pensem que de seinor
8688 Nos agues Dieu dada la flor
8689 (Si s’avia ben a deliure)
8690 S’a lui plagues que·l lasses viure.
8691 Mas so nos deu enuiar fort,
8692 Car non saben qui·l nos a mort,
8693 Ne saben cui nos en reptem,
8694 Ni home a cui lo demanden,
8695 Ne cui en deian guerreiar.
8696 Non poden nul home reptar
8697 Mas Dieu e la votz que plainnia,
8698 Que cridava: «Santa Maria!»
8699 E «Dieus! Que li vengues acorre!»
8700 Ab tant fer si tal sus el morre,
8701 Que·l sancs n’ensi tot vius e clars
8702 Per la boca e per la nars.
8703 E pueis laisa·s el sol cazer,
8704 E dos cavalliers per poder
8705 Levon lo sus tot en ploran
8706 E·l van gentamentz conortan.
8707 Grantz es le dol e·l plors e·l critz:
8708 Totz lo plus joios es marritz,
8709 E tuit ploron cominalment,
8710 E quecx se ronp e s’escoissent.
8711 Pueis venc l’arcivesques Gales,
8712 Mout savis e mout ben apres,
8713 Qu’el prezica ez a lor ditz:
8714 «Seinor, nos atroben escritz
8715 Que Dieus es de tot cant es seiner,
8716 E tot cant li plaz pot destreiner,
8717 E sieu es tot ez el lo fes.
8718 E si ara a Jaufre pres,
8719 Far o pot enaissi co·l sieu,
8720 Ez a nos non deu eser grieu;
8721 Car de cascun es poderos
8722 E no·l vol perdonar a nos
8723 So que non perdonet a se.
8724 E se neguns amet Jaufre,
8725 Non fassa dol, que pron no·l ten;
8726 Mas que fassa per s’arma ben
8727 E prec Dieu e Santa Maria,
8728 Ce·l meta en sa conpagnia.
8729 E ieu totz tenps, tant cant viurai,
8730 Don li part els bens que farai;
8731 Ez aissi deu o far cascuns.
8732 E se bon conseill sap neguns,
8733 Don lo, e laissetz aquest dol,
8734 C’oimais no·l faretz, per mon vol!»
8735 Qant l’arcivesque ac parlat,
8736 Ve·s Melians e pes levat,
8737 E dis: «Seinor, bons consell dona,
8738 Aissi com honrada persona,
8739 L’arcivesques, que mout dis ben,
8740 Que·l dols a Jaufre pron non ten,
8741 E nos creissem nostra dolor;
8742 Mas, si tuit o voletz, seinor,
8743 Trametam, que non aia plus,
8744 Messatjes al bon rei Artus,
8745 Que·l digon con es avengut
8746 E con avem Jaufre perdut.
8747 E nos asperem en est prat
8748 Los mesatjes, tro sion tornat,
8749 Es augam del rei que dira».
8750 E tuitz dizon que bon sera;
8751 Que·l rei sap gan ren d’aventuras,
8752 E tot l’an l’en vengon de duras.
8753 «Ez el dar nos a atrasaitz
8754 Conseill e sabra com es fatz».
8755 Los mesatjers son alegut
8756 E lo matin son se mogut.
8757 E Jaufre pensa d’autr’afar,
8758 Que las donzellas, ses mal far,
8759 L’an jus passat per mietz la fon
8760 En la jensor terra del mon,
8761 On ac molt e plain e montainas,
8762 Vals e conbas e bellas plainas,
8763 E aiga, buscacies e pratz,
8764 Villas e castels e ciutatz.
8765 Mas tot es erm e voitz de gentz,
8766 C’uns cavalliers mals e cozentz
8767 O a tot confondut ab guerra,
8768 Morta e gastada la tera.
8769 E la donzella tot süau
8770 Dis a Jaufre: «Seiner, Dieu lau;
8771 Ara·us ai ieu en mon poder,
8772 Az home non deitz grat saber,
8773 Mas a ma art ez a mon sen.
8774 Ieu son aquella que tan jen
8775 Vos vinc querer secors ploran
8776 Del gran trabaill e del afan,
8777 Que m’a faitz Felons d’Albarua,
8778 Un malvais hom; cui Dieu destrua!
8779 Car cavalliers non es jes miga,
8780 Ni no o par, que que hom s’en diga;
8781 Qu’el mon non a plus mal enpost
8782 Que fest vellania plus tost.
8783 Qu’el a maior testa d’un buef
8784 E quec dels oilltz plus gros d’un uef,
8785 E·l front meravilos e gran,
8786 E·l nas quichat e mal estan,
8787 Lauras espessas e morudas,
8788 E las dentz grans, mal asegudas,
8789 E maior gola d’un leupart,
8790 Que fendut n’a daus quequa part
8791 Tro sotz las oreillas aval,
8792 E·l col a guiza de caval.
8793 Ez es emples per los costatz
8794 E pel ventre gros ez enflatz;
8795 Cambas platas e mal estantz
8796 E las coissas grossas e grantz:
8797 Anc hom non vi tan fera ren.
8798 Ez ieu, seiner, dic o per ben,
8799 Per so que no·us fassa temor;
8800 C’a tota jens fai tal paor,
8801 Que d’aitant co·l vezon venir,
8802 No·s podon tener de fugir.
8803 Qu’estiers non conquer el negun
8804 Per batailla ni per estrun.
8805 E ve·us, seiner, con es anat,
8806 Que non m’a nulla ren laisat
8807 Mais un castel, c’ai retengut;
8808 E deitz l’aver deman rendut,
8809 C’aissi o ai en covinen,
8810 E me mezeissa aissimen,
8811 Si Dieus e vos no m’en aiuda.
8812 Ez ieu volria esser penduda
8813 Antz que·m tenga en so poder!»
8814 Dis Jaufre: «E dizes mi ver?»
8815 «O ieu, seiner, si m’aiut fes».
8816 «Ara doncx, pos qu’enaissi es,
8817 Ieu conbatrai per vostre dreitz.
8818 Mas vos non o fezes a dretz,
8819 Car enaissi sa m’avetz mes,
8820 Que Brunesentz sai ben que n’es
8821 Morta, o ella·s n’aucira».
8822 «Seiner, ja d’aiso non mora»,
8823 Dis la donzella, «mas irada
8824 N’es mout ab tota sa mainada,
8825 E d’aquo sera leu garida.
8826 Ez ieu fora tot tenps marrida,
8827 Se non fos le vostre secors.
8828 E fora ben maier dolors
8829 Si ieu fos morta, que s’ella plora,
8830 Que n’er garida en petit d’ora».
8831 Tot aitan con pot lo conorta.
8832 Ab tan son vengut a la porta
8833 Del castel que la domna ten,
8834 E can Jaufre vi que per ren
8835 Non er estiers, es se pagatz
8836 Ez es se el castel intratz.
8837 Le castel es fort e ben claus
8838 De bons murs, e·l vallat son caus,
8839 Plen d’aiga, en roca taillada;
8840 E sus a petit de maisnada.
8841 E cels que lai son albergat,
8842 L’an mout gentament convidat
8843 E l’an mout ricament servit
8844 D’aco eis que lai es petit;
8845 Que tant lai ac pauc de vianda,
8846 Que non avion mais a randa
8847 Tant cant lor n’es ops l’endeman
8848 De carn e de vin e de pan.
8849 Ez aquo an la noitz manjat,
8850 E pueis son se tot gent colgat.
8851 E·l matin, cant la dia par,
8852 Jaufre comenset a levar.
8853 E cant fon vestitz e causatz
8854 E sa cara e sses mans lavatz,
8855 E prega pueis Santa Maria
8856 E·l son car fil que·l don bon dia
8857 E que·l don lo dreitz retener
8858 De la domna per son plazer.
8859 Pueis fes un preire revestir
8860 Ez a·l faitz una messa dir
8861 Del Sant Esperit dignament,
8862 Ez el ofri .vii. marc d’argent.
8863 E cant la mesa fon fenida
8864 E Jaufre l’a en pes ausida,
8865 Seina·s ez eis s’en totz jaussentz
8866 E pueis apres las autras jentz.
8867 Ez es se sus el mur puiatz
8868 E la domna ab el latz e latz
8869 Per veser si Fellon venria.
8870 Que si ven batailla n’auria,
8871 D’aquo pot esser ben certan,
8872 Per o si en el non reman;
8873 Car Jaufre n’es ben coracios,
8874 Car l’amors lo fai consiros
8875 De Brunesentz, qu’en sus lo tira,
8876 Per que sovent plaing e sospira.
8877 Aissi an pron el mur estat
8878 Grant pessa ez an pron parlat
8879 De totz los afar de la terra,
8880 Con es tot confondut per guerra
8881 E con es tot mort e gastat.
8882 Ab aitant a Jaufre garat
8883 E vi venir per una plaina
8884 De cavaliers una conpaina.
8885 «Domna», dis el, «ve·us cavaliers!
8886 Seria aiso vostre guerries?
8887 Veiatz si ja·l conoisseres!»
8888 «Seiner», dis ella, «ben i es.
8889 Aquo es el que ven premiers,
8890 L’enemicx de Dieu, l’aversiers».
8891 «Ara doncx lasem lo venir
8892 Ez ausirem que volra dir!»
8893 E Fellon venc s’apropian
8894 Del castel tot süau anblan,
8895 E portet en man un aucel
8896 Mout bon ez avinent e bel:
8897 E non es maier d’un astor,
8898 Ne ja no·l cal querer meillor.
8899 Lo col a pauc e·l bec aspes,
8900 Plus trencant que rasors non es,
8901 E·ls volars loncx que·l sobrebaton
8902 De mietz pe e la coa·l passon;
8903 Las ganbas grosas e·ls pes fortz,
8904 Don a moltz auzels pres e mortz.
8905 E cant fon al pe del castel,
8906 El vi gruas en un pradel,
8907 Que passion entro a cent.
8908 Ez el tol la longa corrent
8909 Al auzel e laissa·l volar.
8910 Ez el las vai revironar
8911 E pueis puia de tal poder,
8912 C’a penas lo poc hom vezer.
8913 E cant la fon ben autz puiatz,
8914 Ez el desent totz abrivatz
8915 Ves las gruas e fes un crit,
8916 Tal que·l plus sortz l’a ben ausit,
8917 Pueis estet subr’ellas de sus.
8918 Ab tant Fellon, que no·i ac plus,
8919 Venc ves las gruas e pres en
8920 Tant con li plac a son talen,
8921 E pueis apres sei conpaignon,
8922 Que no·i ac tant avol garçon,
8923 Que no·n portetz aitant con poc,
8924 Que anc neguna non se moc
8925 Plus que si fosson totas mortas
8926 O liadas a granz redortas.
8927 E cant n’an a lor volontat,
8928 E Fellon a l’auzel sonat,
8929 Ez el li es tornatz el pon.
8930 So dis Jaufre: «Si Dieus m’aon,
8931 Mout a cortes auçel aici,
8932 Que anc mais hom tan ric non vi.
8933 S’el podia penre ni aver,
8934 Non penria negun aver,
8935 Que no·l dones al rei Artus,
8936 Si Dieus vol que ja torn la sus».
8937 «Seiner, si torneretz breumen»,
8938 Dis la donçella tot riçen,
8939 «Ab gran gautz ez ab alegrier,
8940 Ab l’auçel ez ab mon guerrier,
8941 Qu’er vencutz; en Dieu n’ai ma fe
8942 Ez el peccat que a de me».
8943 Ab tant Fellon venc a la porta
8944 Ab l’auçel que en sa man porta,
8945 E crida: «Vos, qui es lasus,
8946 Desendetz tost a me sa jus;
8947 E la putans esca sa fors,
8948 Que tant m’aura vedat son cors,
8949 C’ades er als garçons liurada,
8950 Als plus sotils de ma maisnada,
8951 C’a mos ops non la voill ieu ges».
8952 Az aquest mot respont Jaufres
8953 Tot jen e sinplament e plain:
8954 «Seiner, se chai avetz putain,
8955 Ja de saïntz no·us er tenguda,
8956 Aintz vos er mantenen renduda;
8957 E digatz la·m, c’ades l’aurets».
8958 Dis Fellon: «Ben sabetz qui es.
8959 Vostra domna voill que·m rendatz
8960 E·l castel em ben ez en patz,
8961 Si con m’avetz en convinen».
8962 «Ara·us autz parlar d’avinen»,
8963 Dis Jaufre; «que per atrasaitz
8964 Lo convinen que·us aven faitz,
8965 Atendra volontiers cascuns,
8966 E si·us platz, non demandetz plus».
8967 «Ara doncx mi rendetz ades
8968 Lo castel e la domna apres;
8969 C’uei me deu esser tot rendut,
8970 C’aissi m’o avetz convengut,
8971 O aia qui·s conbata ab me?»
8972 «Seiner, ara·m digatz per que»,
8973 Dis Jaufre, «o volletz aver?»
8974 «E vos doncx non sabetz lo ver?
8975 O don diables es vengutz?
8976 Per la gola·m seretz pendutz,
8977 No·i a alre mas car lo voill».
8978 «Aissi disses vos gran orgoill;
8979 C’ab forsa, car la podetz far,
8980 Voletz tan laitz deseretar
8981 Una pulcella trist’e morsa,
8982 Car vezes que no·us pot far forsa.
8983 Dreitz vos fara e non ren als
8984 En cort, que sia cominals,
8985 Ez ab dreitz deu ben escapar.
8986 E si aiso non voletz far,
8987 Garnetz vos, car ja de batailla
8988 Non trobaretz en ella failla;
8989 Car tant a sa e la sercat,
8990 C’uns cavallier l’a Dieu donat,
8991 Tal que mantera sa dreichura».
8992 «Fort as dicha gran desmesura»,
8993 Respont Fellon, «se Dieu m’aiut.
8994 Da·m ma lansa e mon escut
8995 E mon elm, e ma garniçon
8996 E ma spaza, don tan baron
8997 Ai mortz e ronputz e trencat».
8998 Pueis a son auçel comandat
8999 A un escuder avinent,
9000 Ez es se garnitz ricament.
9001 E pueis escrida tant con pot:
9002 «Iesca», dis el, «aquel arlot,
9003 Que contra me·s fai batailliers;
9004 Ara para s’es cavaliers!»
9005 E Jaufre ab petit d’esclau
9006 Garnic se tot jent e süau,
9007 Pueis eis s’en foras totz garnitz.
9008 E fon seinatz e beneïtz
9009 Per la domna e per l’autra jen,
9010 Que pregon Dieu mout humelmen,
9011 Lor pietz baton, de ginollos:
9012 «Seiner, qui·us laisses en la cros
9013 Vostra mans per nos clavelar
9014 E·l costat ab lansa nafrar,
9015 Vos donatz a Jaufre poder
9016 Con puesca Fellon conquerer!»
9017 Amdui son garnitz en un prat.
9018 Cavallier cuitz que a trobat
9019 Fellons, non es tan ergoillos,
9020 Tal que·l laissara consiros.
9021 Fellons a garat denan se
9022 E vi el canp estar Jaufre
9023 Garnitz mout eissernidamen.
9024 «Villan», dis el, «o as ton sen,
9025 Car te cujas ab me conbatre?
9026 Que se eravatz .xxiiii.,
9027 Si seriatz vos tuit pres e mort».
9028 Dis Jaufre: «Vos avetz gran tort,
9029 Que s’eravatz trop plus sobriers
9030 Ez eu era uns cavalliers
9031 Ses lansa e senes escut,
9032 Si·us rendria mort e vencut».
9033 «Ara», dis Fellon, «autz bon gap.
9034 Digas mi, vilan, per ton cap,
9035 Quintz hom iest, ni on es estat,
9036 Ni con t’es presa voluntat
9037 Que·t voillas conbatre ab me?»
9038 «Seiner, ie soi», so dis Jaufre,
9039 «De la cort del bon rei Artus;
9040 Ez a m’en enviat sa jus
9041 A la domna, que la defenda
9042 Tant tro que hom son dreitz li renda,
9043 E ieu farai ne mon poder».
9044 «Ben iest vengutz ton mal querer»,
9045 Dis Fellon; «e de ton seinor
9046 Dic te que jes no·t ten d’amor,
9047 Antz te vol mal certainamen,
9048 Ez a t’o assatz faitz parven,
9049 Car per batailla sa·t trames;
9050 Qu’e man de tal home t’a mes,
9051 Que·t fara ab dolor morir».
9052 «Aco non val ren, que t’aug dir»,
9053 Dis Jaufre, «antz o tenc a vent,
9054 Mas se en patz e bonament
9055 Vols rendre e senes batailla,
9056 Tro en la derriera mezailla,
9057 So que as a la domna tout,
9058 Ieu t’en lassarai anar sout
9059 Ses mal, que no·n auras de me,
9060 E faras i ben e merce».
9061 «Ara», dis Fellon, «aug bon plaitz,
9062 Qu’ieu volria aver mais traitz
9063 Lo cor a pessas dintz lo ventre
9064 E pueis li budeltz de segentre,
9065 Que t’en laisses aissi anar;
9066 C’aissi·m cujavas escapar,
9067 Ab gent parlar e ab merce.
9068 Non faras jes; que, per ma fe,
9069 Oimais, pos t’ai en mon poder,
9070 Non penria jes tot l’aver
9071 De lla terra del rei Artus».
9072 «Oimais non t’escoutarai plus,
9073 Que fols dis es orgoillos as»,
9074 Dis Jaufre, «e fai qu’i poiras,
9075 E gara·t ben da me oimais!»
9076 E fes per lo prat un eslais;
9077 Mas sos cavals non es jes fortz,
9078 Antz es fenitz e de fam mortz,
9079 Que .viii. jorn a non manjet blat
9080 Ni alre mais qu’erba de prat.
9081 Ab tant met se denan lo scut
9082 E venc ves Fellon per vertut.
9083 E Fellon, can lo vi venir,
9084 Cobre·s ez es l’anatz ferir.
9085 Ez a·l ferit de tal vertut
9086 De la lansa sus en l’escut,
9087 Qu’el e·l caval met tot el plan.
9088 E Jaufre no·l fer jes en van;
9089 Antz lo feri de tal poder
9090 Que·l fer fes dintz l’escut parer,
9091 Si que·l bratz d’outra en outra trauca;
9092 Mas l’auberc li gueri la mauca,
9093 Qu’es bon e fortz e ben seratz.
9094 E cant si sent aissi nafratz,
9095 A mantenen la lansa fraicha
9096 E del escut e del bratz traicha;
9097 Pueis venc ves Jaufre tot iratz.
9098 E Jaufre fon en pies levatz
9099 E tenc la bona espaza el man.
9100 «Per Dieu», dis Fellon, «en villan,
9101 Vostre deriers jorns es vengutz,
9102 Qu’encaras uei seretz pendutz».
9103 E cuja·l ab terra cozir;
9104 Mas Jaufre, que sap d’escermir,
9105 Fes un saut ez a tal donat
9106 Al caval, que·l cap n’a portat,
9107 Si que tot mes en un molon
9108 El mietz del prat el e Fellon.
9109 Oimais son amdui per igal,
9110 Ara para cel que mais val.
9111 Can Felon vi son caval mort,
9112 Va ves Jaufre iratz mout fort
9113 E dis: «Per Dieu, mal sai vengues,
9114 En vilan, fil d’avol pages,
9115 Que per la gola atrasaitz
9116 Seretz pendutz ses autre plaitz,
9117 Que ja de vos non sera pres».
9118 E levet son brant demanes
9119 Ez a donat a Jaufre tal,
9120 Sus en l’elme, si que·l nasal
9121 Li a trastot desclavelat.
9122 E Jaufre a·l tal cop donat
9123 De la spaza, si que l’un man
9124 Li trenquet, e caset el plan
9125 La bona spaza de Jaufre.
9126 E Fellons sol ni au ni ve,
9127 Can vi que son man ac perdut,
9128 Cella ab que tenia l’escut.
9129 E venc ves Jaufre mantenen,
9130 Iratz e plen de maltalen,
9131 E va·l ferir de tal azir
9132 Sus en l’elme, si que issir
9133 En fes flamas de fuoc mout grantz.
9134 E Jaufre a faitz dos saut grantz
9135 Ves sa spaza, que el camp fon.
9136 E cant aiso ac vist Fellon,
9137 Venc denant ella autresi
9138 Ez anc penre no la giqui,
9139 Antz anet Jaufre encausan
9140 Mout fort e ferament cridan:
9141 «Cavaller, ren te per vencut,
9142 Pos non as mas sol ton escut!»
9143 E venc sobr’el, son brant levat.
9144 E Jaufre a l’escu parat,
9145 Que non volc son colp esperar,
9146 C’un pauc si pogra trop tarzar.
9147 E det li tal sus en l’escut,
9148 Que trencat lo l’a e fendut
9149 Ben tota la une meitat,
9150 C’ab petit l’agra mal nafrat.
9151 «Cavallier», so l’a ditz Jaufre,
9152 «Trop vos metetz desobre me,
9153 E cant mout m’auretz encausat,
9154 Si seretz a derier sobrat».
9155 «Non serai», so l’a dis Fellon,
9156 «Enantz vos redrai giçardon
9157 Del grant cop que m’avetz donatz».
9158 E venc ves Jaufre totz iratz
9159 Ez a·l cujat trastot partir.
9160 E va tal en terra ferir
9161 Ab son bran, que n’a soterat
9162 Sotz terra mais de la meitat.
9163 E Jaufre ac gautz, cant o vi,
9164 Ez a vist son bran denan si;
9165 Ez a l’enlevat mantenent,
9166 Ez aco mout tost e corent,
9167 E venc de mout gran voluntat
9168 Ves Fellon, escut abrassat.
9169 E Fellon, cant lo vi venir,
9170 Comenset a Jaufre a dir:
9171 «Seiner, prec vos per gran merce,
9172 Non m’auciatz! Prendetz de me
9173 Aital rezenson con volres!»
9174 Adoncx cant o ausi Jaufres
9175 Que Fellon se tenc per vencut,
9176 Venc ves el con apercebut
9177 E pres li la spaza del man.
9178 Pueis a·l ditz tot süau e plan:
9179 «Seiner, pois que enaissi es,
9180 Vos vos n’iretz rendre per pres
9181 A la domna que guereiada
9182 Aviatz e deserritada,
9183 Per far totas sas volontatz.
9184 E si aissi o autreiatz,
9185 Enaissi poretz escanpar».
9186 «Seiner, aissi con vos mandar
9187 M’o volretz, o voill faire tot,
9188 Que ja mais non desdirai mot».
9189 Ab tant sonet sos cavalliers
9190 Fellon, que’s rent per presoniers
9191 A la domna d’aquel castel:
9192 «Baron», dis el, «per cho·us apel:
9193 Ben conosc que a gran peccat
9194 Avia son païs gastat
9195 A la domna qu’est cavallier
9196 Si amenet per batailler,
9197 Que·m a en aquest canp vencut;
9198 E par ben que·l man n’ai perdut,
9199 E vauc me metre en sa prison».
Ed. Charmaine Lee, Rialc 5.x.2000; rev. 30.i.2002. – Rialto 28.ii.2002.
© Charmaine Lee. Deposito legale su disco presso la Biblioteca del Dipartimento di Filologia Moderna dell’Università di Napoli Federico II (30.i.2002).