Legenda aurea
[49] Sanch Alexi
Sanh Alexi fonc filh de Eufemia, que fonc noble baro de Roma e fonc en la sala del emperador primiers. E davant luy estavo tres efans senchatz am correjas d’aur e vestitz de ceda. Es era lo dich Euphemia hom misericordios. E cascun jorn aparelhava hom tres taulas als paupres, et a orphes, et a peligris, et a donas vevas, alsquals servia onradamen en la ora nona. Es el dejunava am baros religios. E la sua molher, que avia nom Aglacias, era d’aquela meteyssa religio. E coma non aguesso filh, ha las lors pregarias Dieu lur ne donet hun filh; apres aysso els promeyro en lor coratge vieure castamen.
Baylatz fonc l’efan al maistre per ensenhar las liberals artz. E coma el fos ensenhat en las liberals artz e fos en etat /78d/de1 ·xiiij· ans, una pieusela li fonc parlada per molher en l’ostal del emperador. Et ac la per molher. E quant el fonc en la cambra am sa molher, el li dis que visquesso castamen amdos, laqual causa li autriet ela. Et apres el li baylet l’anel del aur e la sencha am que era senchat el, e que l’o estujes entro que Dieus fos vengutz entre lor.
Et apres el pres de las suas causas et anet se·n a la mar. E poget se·n celadamen en una nau, laqual venc en Laodicia, e d’aqui se parti, e anet se·n en la cieutat de Ciria, en laqual avia una emagena de Jesu Christ en2 hun drap de tela. E quant el fonc vengutz aqui, el donet so que portava als paupres de Christ e vesti se de vestimens paupres; am los autres paupres se citiet en la plassa de Sancta Maria. Es aytant quant l’era mestier el amassava de las almornas e·l remanen el donava als paupres.
Mas cum3 lo payre si plores quar avia perdut son filh, el trames mols efans en diversas partidas /79a/del mon que·l serquesso diligenmen; delsquals coma alcus venguesso en la cieutat, e desian que per luy serian conogutz, mas els no·lh conogro, ans li dero del pa am los autres paupres, lasquals4 almornas quant las recebia, fasia grans gratias a Dieu 5disen: «Gratias fau a tu, Senher, per so quar tu m’as fach recebre l’almorna dels mieus sirvens».
E quant se·n foro anatz, els dicero al payre que nulh temps no·lh poyria trobar. E la sua mayre depueys que·s foro partitz de luy, anet davan l’autar ploran e disen: «6Ayssi estaray ieu tostemps en plor entro que aja trobat lo mieu7 filh», e la molher del filh dis: «Ieu estaray tota sola entro que ieu aja trobat mo marit».
E coma sanh Axlex estes en la plassa de Sancta Maria ·xvij· ans en lo servisi de Dieu, la emagena que era aqui de Nostra Dona sancta Maria dis al capela de la gleya: «Fay intrar lo home de Dieu, que es dignes del regne de Dieu del Cel, e·l esperit de Dieu si repausa en luy, /79b/e la sua oratio poja el cel davan Dieu». E coma lo capela no saupes de qual ho desia, autra ves l’o dis: «Aquel home que deforas siey en la porta de la gleya». Et adoncas lo capela yssi foras cochosamen e mes l’ome dins la gleya. E coma el fos per totz onratz, el se·n fugi, per so quar no volia la humanal lausor, e venc se·n en Laodicia. E aqui el pojet en una nau.
E coma volgues anar en la terra de Cecilia, per voluntat de Dieu la nau venc al port de Roma. E quant sanh Alexi ho vi, el dis am se meteys: «Ieu estaray en l’ostal de mon payre, e no seray conogutz, e no sseray ad autre enojos». En ay[ssi] coma lo payre yssia del palays am grans companhas, lo encontret son filh, per que·l dis son filh: «O sirven de Dieu, vuelhas que ieu sia receuputz en lo tieu ostal e fay mi noyrir de las tuas almornas de la tua taula, per que Dieus te·n reda bon gasardo». Cant aysso ausi lo sieu payre, per amor /79c/del sieu filh mandet lo recebre en lo sieu ostal, e dava li manjar dels manjars de la sua taula, e donet li hun servidor que·l servis. Lo sanch baro sanh Alexi estava en oratio e emagriava8 son cors velhan e dejunan, e·ls servidors del sieu ostal l’escarnieu en moltas de manieyras, ayssi que·l gitavo aygas moltas ves desobres, mas lo sanch baro ho sufria tot en gran passiencia. Et en ayssi estet ·xvij· ans en l’ostal de son payre, que non era conogut.
E quant vi lo sanch que la fi s’apropjava, el va9 mandar que hom li bayles una carta am tencha, en laqual escrius10 tot l’orde de la sua vida, e·l dia de dimergues, quant las messas disian en lo sanctuari, fonc ausida una vos disen: «Venetz a mi, vosautres que es trebalhatz, que ieu vos sadolaray». E quant totz ho ausiro, foro totz espaorzitz. Et autra vegada la vos ditz: «Queretz lo home de Dieu, per so11 que pregue Dieu per Roma». E coma els lo quirisso e no·lh trobesso, autra [vegada] fon dich: «A·N Euphemia [queretz]», mas respondet que no·lh trobava.
/79d/Et adonc los emperadors N’Acardi es Honori am l’avesque Ignoscen vengro en l’ostal del dich baro. E venc lo ministre d’En Alexi ha son senhor, disen: «Vejas, senher, se seria aquel home que ieu servici, quar el era home de gran passiencia». Et anet ley Ne12 Euphemia e trobet lo mort. Et vi la sua cara ayssi coma d’angil flamejan, e pres la carta que·l vi tener en la ma, mas non poc; per que el ho comtet als emperadors es al avesque, per que els intrero a luy, disen: «Jassia aysso que nos siam pecadors, empero governadors em del regne». E·l avesque dis: «Baylas nos la carta, per so que nos sapcham que hy a scrich», e tantost el lor baylet la carta, e fonc legida davan tot13 lo poble e davan son payre. E quant N’Euphemia son payre ausi la carta, fonc turbatz e per temor s’esbalausi, en tant que fonc coma mort e tombet en la terra. E quant fonc tornatz en so sen, et el esquisset sos vestimens, e comenset de tirar sos pels
/80a/del cap [e] de la barba14, e ssobres lo cors de son filh el cridava disen: «Oy filh mieu, e per que m’as ayssi trebalhat ni m’as donadas tantas dolors?» E pueys venc davan sa mayre e la sua molher, que menavo gran dolor; e·l evesque am los emperadors pausero lo sieu cors en onrat liech e·l portero en miech de la cieutat.
E quant negun home tocava lo sieu cors, tantost era gueritz: los orbs cobravo la vista, e·ls demoniatz ero sanatz. E quant los emperadors viro tans grans miravilhas, els comensero am15 l’avesque lo liech portar. Adonc los emperadors mandero gitar gran mouteza d’aur e d’argen en la plassa, per so que las gens entendesso en l’aur e que·n layssesso portar lo cors al temple de Sanh Bonifaci, es aqui esteron Dieu lausan per ·vij· dias, e feyro li hun sepulcre d’aur et d’argen am peyras preciosas, elqual sebelhiro lo sieu cors onradamen el [·xvij·]16 dia del mes de julh, delqual mo/80b/nimen yssia gran odor; el [mori el] ·xvj· dia en las kalendas d’aost.
Testo:
Monika Tausend, Die altokzitanische Version B der
«Legenda aurea» (Ms. Paris, Bibl. Nat., n. acq. fr. 6504), Tübingen, Niemeyer,
1995 (Beihefte zur Zeitschrift für romanische Philologie, 262),
pp. 204-207. – Rialto
7.ix.2002.
[pdl]
