[23] La Annunciatio de Nostra Dona

De la Annunciatio de Nostra Dona sancta Maria. La festa de Nostra Dona Casta es dicha en aquesta manieyra quar ela sola casta e pura conceup lo sieu benesecte car filh aytal dia¹, per virtut del Sanh Spirit; es dicha Annunciatio quar li fonc anunciada la conceptio del Filh de Dieu aquel dia per sanh Gabriel, loqual annunciamen fonc fach en aquesta manieyra:

Quant Nostra Dona ac tres ans, fonc menada al temple e aqui² proferta a Dieu servir am las autras /45d/que estavo el temple al servizi de Dieu. Et aqui ela vodet virginitat, abans que home ni femna, que fos estatz en aquesta manieyra, se Dieus autramen non ordenava, quar ela era coma la plus pura que hanc fos: fort volia virginitat e fort li plasia, mays que re que fos en aquest mon. Mas quar encaras negus non l’avia vodada, dopdava si fort se plaseria a Dieu lo vot. E per so mes una trop bela conditio: se plasia a Dieu ho se Dieus autramen no l’o revelava.

E quant ela fonc crescuda e las autras, lo capela de la ley comandet³ a totas que anesson als hostals de lor payros e prezesso marit, quar las tozas quant ero grans ni⁴ crescudas, se partian del temple per so que non desso ni prezesso occasio de pecar. Et adoncas Nostra Dona va dir que ela non podia penre marit, quar vodada avia virginitat. E lo capela quant ho ausi, fo en dopde que fezes. Quar d’una part es scrich que hom reda a Dieu so que·l voda, e d’autra part, que maldita sia ho es femna que non porta fruch. E comandet als autres del poble de Israel que preguesso Dieu que reveles que devia hom far d’aquesta /46a/causa. E respondet una vos del cel que aquels que ero del linatge de David ses molher aportesso cascun sa vergua. Et [a] aquel de cuy la vergua floriria, Nostra Dona fos sposa. E vengro totz los homes, sal Jozeph, que era sobre-vielh⁵ e non avia que far de molher. E albirava se que verges joves tant coma aquesta era, non era leguda causa que fos esposa de home tan vielh. E per aquo remas. Et hanc neguna⁶ de las verguas non flori. ⁷Adoncas lo capela fonc doloyros e preguet a Dieu que volia aysso dire, e venc autra ves la vos. E Dieus dis que aquel sol era remasutz de cuy ela devia esse esposa. Et adoncas lo capela donet comandamen plus fort que totz venguesson am las verguas. E am los autres venc Jozeph, e la soa vergua fonc florida e folhet vezen de totz. Et adoncas fonc revelat a Nostra Dona pel Sanh Sperit que tot segur lo preses per marit, quar ja lunlh temps non tocaria lo sieu cors, ans Jozeph gardaria virginitat tostemps. E pres lo per espos. Et adoncas Nostra Dona tornet se·n en l’ostal de sa mayre en Nazareth dont era. E Joseph tornet se·n /46b/en Betlem, per trachar de las nossas.

Et adoncas hun dia, quant Nostra Dona pregava Dieu sarrada en sa cambra, venc l’angil sanh Gabriel e va la saludar humielment disen: «Ave, gratia plena⁸». Et annunciet li que·l Filh de Dieu⁹ venria en luy e penria carn humana el sieu glorios ventre del sieu cors per virtut del Sanh Sperit, per que sa virginitat seria gardada complidamen. Et apres Nostra Dona respondet que ela era sirventa de Nostre Senhor. Et avia gran talan que feses cum l’angil li avia dich. E dese que ela ac respos, lo Filh de Dieu fonc en luy verays Dieus e verays homs complitz.

Del salut de Nostra Dona que fonc aytal¹⁰ dia aportat se troba aytal miracle, que hun nobles homs intret en l’orde de Cistels, e quar non sabia ges de letra, los morgues avian vergonga cum tan nobles hom cum era, que estes am los coverses, per que li donero maistre que l’esenhes, per que pogues esser clerc. Et el non poc ponch apenre mas la Ave Maria. ¹¹E cada dia, ont que fos, am gran devotio desia aquetz dos motz «Ave Maria» e non plus, quar plus non sabia. ¹²Endevenc se que mori, e del sieu vas apres /46c/sa mort yssi hun lilis - que es flors de liri - sobre-bel, et en cada fuelha avia scrich de letras d’aur «Ave Maria», e·ls morgues quant ho viro, obriro lo vas, e trobero que·l lili yssia [de la sua boca], e conogro que am tan gran devotio desia so que avia apres.

¹³Un cavalier avia son castel deviro hun cami e totz aquels que hi passavo fasia raubar sens tota merce. Endevenc se que hun religios fort bos hom passet per aqui, e·l cavalier mandet lo raubar coma los autres. Et adoncas lo sanh home preguet aquels que·l raubavo que·l menesson al senhor que·l fasia raubar, quar am luy avia de secret a parlar; e quant fonc davan luy, lo sanch hom lo preguet que fezes venir davan se tota sa maynada, per so que los pogues predicar la paraula de Dieu. E quant totz foro vengutz, sal lo cambrier, dis lo bos hom que totz non ero aqui, e totz respondero que totz hi ero. Et el dis que ho regardesso ben, quar hun ne falhia. E trobero que·l cambria non hi era. Adoncas lo senhor trames per luy, e venc fort iratz, e quant vi lo sanh home, lo cambrier comenset a virar lo cap e·ls huelhs coma fols. E non se ausava plus apropriar. E adonc lo sanch comandet li que per la virtut de la passio de Dieu dices que era ni per que era vengutz aqui. Adoncas respondet ben forsat /46d/que el era demoni d’ifern. Et avia presa forma de home per mandamen de son major d’ifern, que·l avia comandat que estes am lo cavalier e·s preses¹⁴ garda qual dia layssaria la salut de Nostra Dona, la Ave Maria, quar aquel dia que no la diria, l’estrangoles e·l portes en yfern. Et avia hi estat ·xiiij· ans am luy, que hanc hun dia no fo que no la dices, quar aquela costuma avia lo cavalier. Quar per re que agues a far, non era que·l mati non saludes la mayre de Dieu. Adoncas lo cavalier quant ac ausit aquestas paraulas, ac trop grans paors - e no fo ges meravilhas - e mes se de ginolhos davan lo sanch home, e demandet confessio, e trobet la bona. E emendet sa vida, e·l sanh comandet al demoni que anes en loc que non pogues mal far a negus que si reclames per la mayre de Dieu, e tantost lo demoni se·n fugi am gran so.