[96] Sanch Leonart

Sanh Leonart fonc batejat es estruitz en la fe per sanh Remigi, arcivesque de Rems, ayssi que·l payre de sanh Leonart e mols d’autres sieus parens ero li major home de la cieutat de Fransa, e·l efas atressi, sanh Leonart, ac tan de gratia am lo rey que fasia deslieurar totz los prioniers que volia, e totz aquels que el visitava, tantost per miracle de Dieu e per la soa sanctetat ero deslieuratz. En tan que quant lo rey ausi la soa bontat, fes lo am si estar tro que·l /147d/pogues far evesque.

E quant el conoc que evesque lo voliau far, fugi se·n de nuech am hun frayre sieu et anet se·n el desert. Et estero essemps aqui hun temps. Et apres son frayre volc aqui estar sols. E sanh Leonart per voluntat de Dieu anet se·n en Aquitania, quant l’ac bayat ni abrassat ni pres comjat de luy. E quant sanh Leonart fonc en Aquitania, fes aqui ganre de miracles e venc estar prop de Limotgas, en hun loc ont era la sala del rey per raso dels bosses que aqui ero e per las salvatginas que·l rey hi cassava.

Et endevenc se hun¹ dia que lo rey cassava, e la regina fonc venguda am luy per deportar. E quant fon aqui, perilhet d’efam, tant que quant lo rey vi lo perilh de la regina, pres si a plorar el e tuch² li sieu companho. E tant que sanch Leonart passava pel³ loc, et ausi los plors, et hac gran compassio, et anet se·n al rey, e tantost quant lo rey lo vi, apelet lo, e venc a luy. E·l rey demandet li qui era, et el dis li que disciples era de sanh Remigi. E quant lo rey ho ausi, ac /148a/bona⁴ speransa en luy, quar saup que de bon maistre era disciples, e menet lo a la regina, e preguet lo que pregues Dieu que la laysses enfantar, la regina, am gauh. E tantost que sanh Leonart ac Dieu preguat, la regina enfantet. E quant lo rey ho vi, ac gran gauch e present[et] li gran aur e gran argen, mas el hanc no·n volc re penre, mas que preguet lo rey que ho des als paupres. E dis: «Senher, ieu non ay mestier d’aysso, mas en aquesta silva vuelh Dieu servir, se·t plas», ayssi que·l rey li det de tot lo bosc ha son plaser. Et el dis li: «Ieu, senher, no volh pas tot, mas tan coma mon ase ne poyra corre tota aquesta nuech». E·l rey autriet l’o voluntiers, tan que sanh Leonart fes aqui hun mostier e fes aqui gran penedensa am dos monges.

E cum fosso luenh de la fon prop de una lega, hun dia sanch Leonart comandet foyre hun pauc en terra, e tantost yssi bela fon clara; ayssi que aquel loc a nom Anoelhac, per /148b/so que noble rey lo·lh avia dat, e menet aqui tan⁵ sancta vida que tot encarcerat que·s reclames per luy, tantost lo[r] liam[s] se rompian, e las portas se obrian, et anavo se·n sas e sals. E portavo ha sanh Leonart las cadenas e·ls fers, per raso dels miracles.⁶Ayssi que mols d’aquels que ero escapatz remanian aqui am luy per servir Dieu. ⁷Et endevenc se que ·vij· personas de son linatge quant ausiro que son cosi era en aytal loc, vengro a luy, e feyro aqui penedensa am luy e foro sanctas personas es honestas e bonas. E quant sanh Leonart hac fachs mols de miracles, mori se aqui, e la soa arma gloriosa anet se·n a Dieu.

Et apres hun temps, fonc revelat als clerx de la soa gleya que mudesso la gleya e·l sieu cors en autre loc, quar aquel era estrech per raso de la multitut de la gen que aqui venian velhar, ayssi que·l capela e·l clergue e tot lo poble dejunero ·iij· dias en pa et en aygua, per /148c/so que sanh Leonart lor reveles se·s volia mudar per cert, que·l mudesso, ayssi que a cap de tres dias viro lo loc ont era sebelhit e tota la gleya cuberta de neu. [... de neu]. E conogro que be ho volia e mudero lo aqui ont es era. E fes aqui tans de miracles, que·l ferre ho demostro que aqui so.

⁸Et endevenc se que·l vescoms de Limotges ac facha far una cadena per punir los malsfactors, et estava liada en sa tor. E quant hom ne liava negun home, tornava coma mort. Et endevenc se que hun dels servicials de sanh Marsal hy fonc liatz ses tota colpa am aquela cadena, ayssi que el reclamet merce cum poc per sanh Leonart. Et sanh Leonart aparec li e comandet li que prezes la cadena al col e que·l segues a la gleya, et el anaria primiers; e fes ho. E tantost foro al us de la gleya de Sanh Leonart. Et sanh Leonart desamparet lo. E·l hom intret se·n lains e rrecomtet als /148d/capelas et als clerx lo miracle que sanh Leonart l’avia fach.

⁹Autra ves endevenc se que hun hom que estava a Nualhac, que era molt devot ha sanh Leonart, fonc pres per hun malvat sirven; e dis en son cor: «Aquest Leonart deslia totz los encarceratz, e per so, ieu mete aquest en carcer, e tantost sera dislieuratz per aquest Leonart; e sse ieu lo pogues gardar, ieu lo feyre resemer ·l· lieuras. E per so ieu faray en ma tor una gran fossa¹⁰ e ficaray lo ins, liat am grans ferres. E cubriray la boca de la fossa am una gran cayssa de fust e faray lo gardar a cavaliers armatz. E jasia aysso que aquest rompa totz los ferres, ja non cre que intre sotz terra». E quant ho ac fach cum so¹¹ ac albirat, e·l hom tot dia se reclamet¹² per sanh Leonart, tan que una nuech venc a luy sanh Leonart e pres l’arca ont dormian li cavaliers. Et aboquet la, /149a/e sebelhi totz los cavaliers, e pres per la ma l’ome que era encarceratz, e dis li: «Amic, dormes ho velhas?», e·l hom respos li: «Senher, ajuda me»; e pres lo entre sas mas e portet lo ha son ostal, parlan totas vetz am luy. ¹³E quant l’ac mes en son ostal, desamparet lo.

¹⁴Autra ves endevenc se que hun romieu tornava de Sanch Leonart, e fonc pres e mes en gran fossa e preguet los carament que per amor de sanh Leonart lo layssesso anar, quar nulh mal non avia fach. Et els respondero que se el no·lh resemia largamen, ja no·lh laysserian anar. Et el respos: «Entre vos sia et sanh Leonart, a cuy mi comande¹⁵», e quant venc la nuech, sanh Leonart aparec al senher d’aquel ostal e comandet li que·l redes son peligri, e quant venc lo mati, membret li de la devesio que avia aguda. Et hanc¹⁶ no·lh volc [layssar] anar, lo prionier. E quant venc la tersa nuech, sanh /149b/Leonart aparec al peligri e trays lo de la carcer per la ma, e tantost la tor tumbet et aussis totas las gens del castel, estiers lo senher del castel que fonc nafratz en las servelas, per mays de sa vergonha.

¹⁷Autra ves si trobet que hun cavalier era encarcerat en Bretanha, e rreclamet si per sanh Leonart, e tantost sanh Leonart aparec li, e pres lo per la ma davan totz, e menet l’en en sa terra sa e sals. Aquetz miracles e d’autres fes sanch Leonart.