|
|
Bertran Carbonel
|
|
|
Per espassar l’ira e la dolor
|
|
|
c’ay dins mon cor, e per cofizamen |
|
|
c’ay bon en Dieu, fas lo comensamen |
|
|
d’un sirventes contra la gran folor
|
5 |
|
que fals clergue fan sotz bela
semblansa: |
|
|
qu’ilh dizon be, mas eu vey ses
doptansa |
|
|
qu’ilh fan tot mal, don yeu ay dolor
gran, |
|
|
car sel que va la ley de Dieu mostran |
|
|
degra ben far e seguir drech sendier;
|
10 |
|
mas cobeitatz fay home messongier. |
|
|
|
|
|
Laia cauza es tengud’al doctor, |
|
|
so dis Catos, cant falha lo repren, |
|
|
e qui mais val mais fay de falhimen, |
|
|
can falh en res, que us homs ses valor:
|
15 |
|
qui prezica c’ayam en Dieu fiansa |
|
|
e fassam be per la su’amistansa, |
|
|
sertas ben dis, mas lo repres deman: |
|
|
“Quo dis? Per que fai nulh fach
malestan?”; |
|
|
que honestatz non porta costalier
|
20 |
|
ni fier ni franh ni fay fach de
murtrier. |
|
|
|
|
|
Ai, fals clergue, messongier, traidor, |
|
|
perjur, lairo, putanier, descrezen,
|
|
|
tant faitz de mals cascun jorn a prezen
|
|
|
que tot lo mon avetz mes en error: |
25 |
|
anc sans Peyre non tenc captal en
Fransa |
|
|
ni fetz renou, ans tenc drech la
balansa |
|
|
de liautat; no faitz vos pas senblan,
|
|
|
que per argen anatz a tort vedan,
|
|
|
pueys n’absolvetz, puey no datz
empachier, |
30 |
|
pueis ses argen no y trob’om
deslieurier. |
|
|
|
|
|
No·m crezan pas silh fol entendedor
|
|
|
blasme totz clercx, mas los fals
solamen, |
|
|
ni d’autra part no vazan entenden
|
|
|
c’aiso digua per doptansa de lor:
|
35 |
|
mais que·m plagra fezessan acordansa |
|
|
dels reys que an guerr’e desacordansa, |
|
|
si c’otra mar passessan est autr’an, |
|
|
e·l pap’ab els, e lay fezesson tan |
|
|
que crestiantatz s’en dones alegrier;
|
40 |
|
e valgra may, qu’encar son sa guerrier. |
|
|
|
|
|
Ar es ben dretz, pus ieu n’ay dich
blasmor, |
|
|
que·l be qu’ilh fan laus e vaza dizen: |
|
|
drap de color e vaysela d’argen
|
|
|
refudan tot per Dieu nostre senhor; |
45 |
|
aissi·ls gart Dieus de mal e de pezansa |
|
|
com ilh non an ni erguelh ni bobansa |
|
|
ni riquezas no van cobezeian |
|
|
ni joc d’amor, mas autre Dieu non an;
|
|
|
adoncx mostran, can y vei, qu’en l’armier
|
50 |
|
s’en vai l’arma, e la carn el carnier. |
|
|
|
|
|
Al pus privat Proensal, ses doptansa, |
|
|
que huey viva e de mais d’alegransa
|
|
|
vay, sirventes, a Selon, car lay van
|
|
|
miey sirventes, dir que·l pres qu’entrenan |
55 |
|
sostenc, que·l gart de fals clercx, car
leugier |
|
|
son a mal far, e fals e messongier. |
Testo: Contini 1937. – Rialto 18.xii.2009.
Ms.:
R 102v.
Edizioni critiche:
Gianfranco Contini, «Sept poésies lyriques du troubadour Bertran Carbonel de
Marseille», Annales du Midi, 49, 1937, pp. 5-41, 113-152, 225-240, a p.
117; Adolf Kolsen, «Des Trobadors Bertran Carbonel Sirventes “Per espassar”
und “Tans rics clergues” (BGr. 82,12 u. 16)», Zeitschrift für französische
Sprache und Literatur, 62, 1938, pp. 203-211, a p. 203; Michael J.
Routledge, Les poésies de Bertran Carbonel, Birmingham 2000, p. 49.
Metrica:
a10 b10 b10 a10 c10’ c10’ d10 d10 e10 e10 (Frank 592:4). Cinque coblas
unissonans di dieci versi ciascuna seguite da una tornada di sei versi.
Note:
Sirventese (autodesignazione ai vv. 3-4 e in tornada) dai toni
fortemente anticlericali indirizzato contro i falsi chierici che nella città
di Marsiglia generano forti tensioni con i laici. Tuttavia, come ben hanno
evidenziato Contini,
«Sept poésies», e Sergio Vatteroni,
Falsa clercia. La poesia
anticlericale dei trovatori, Alessandria 1999, pp. 83-85,
i temi dell’invettiva scelti dal trovatore marsigliese non si discostano dai
luoghi comuni della letteratura anticlericale. La strofe iniziale, infatti, si
apre con l’immagine abusatissima dei chierici che predicano bene e razzolano
male. – Secondo Contini, «Sept poésies», p. 22, il pus privat Proensal
è Barral de Baux: Selon (Seillons), infatti, era un feudo della famiglia de
Baux, i cui rapporti con Bertran Carbonel sono ampiamente attestati nella sua
produzione poetica. Informa ancora il primo editore: «comme le rappelle une
lettre très intéressante du pape Clément IV en juin 1265, Barral s’était
engagé à participer à une croisade lorsqu’il avait prêté le serment d’hommage
au comte de Toulouse et de Poitiers».
[os]

BdT
Bertran Carbonel
Canzoni sulle
crociate
|