Rialto

 

Corpus dell’antico occitano

 

Edizione diplomatica del volgarizzamento occitanico della Practica oculorum di Benvenuto Grafeo

Basel, Universitätbibliothek, D.II.11, ff. 172r-177v

a cura di Ilaria Zamuner

Cao 2019

Interpretativa    Note


Benvengut de Salern, Practica oculorum volg.

172rA

01 Senhors auiatz me

02 descinas proudas

03 et esperiencias delas

04 curas dels uels e

05 de totas malautias que po

06 don uenir als uelhs faitas

07 per me ben uengut de salern

08 las cals yeu ey prouadas

09 sertanament afemnas es

10 ad homes ioues euielhs .,.

11 Deuetz saber

12 que set son las tuni

13 cas dels uelhs segon

14 mayestre johan michi · la pri

15 meyra es apelhada rethina

16 la § E la segonda es apelhada

17 segondina · § E la terssa · escli

18 ros · § E la quarta · araina .,.

19 § E la quinta · unea · § E la sex

20 ta · cornea · § E la septima (con)

21 iutinia · § E ditz que quatre

22 son las colors dels uelhs .,.

23 la prumeyre es negra · § E la

24 segonda es quais blanca ·

25 § E la terssa es uayra · E la

26 quarta es quais rossa § E

27 yeu ben uengut dic · que no(n)

28 son mais doas tunicas de

29 los uelhs que non an ne

30 guna colhor que yeu o · ey

31 esproath ben · et aysso es p(er)

32 amor dela humor · la qual

33 es secca · eper amor de la hu

34 mor cristallina · quar cant

35 la humor cristallina secca es

36 pres delhas tunicas es apar

37 duna colhor · equant sen deue

38 que intra preont apar dau

39 tra color · § Don uos dic

40 ques aquels ques an la hu

41 mor preonda de dintre apa

42 ron los uelhs negres e ues

43 on mielhs que non fan los

44 autres · et acap de trenta

172rB

01 ans comenson apeioyrar · § Et

02 aquels que an la humor al

03 mietz dels uelhs aquels ues

04 on ben dela pueriscia en tro

05 ala uilesa · § Et enquestz uen

06 una enfermetat als uelhs ;

07 quen appelha hom ob talmia

08 et aquelha cobre los uels

09 as alquns enon pas a totz

10 § Et aquels ques an las hu

11 mors pres de las tunicas

12 eque son los uells uayrs a

13 quels ueson ben en la pueris

14 cia e quant son uielhs non

15 ueson ben § E quant an als

16 en los uelhs tropas tunicas e

17 tropas lagremas et an los

18 palpelhs uermels pus quels

19 autres enon ueson trob ben

20 Aras uos

21 uuelh dire delas hum

22 ors dels uelhs · edic uos

23 per serth que son tres · § E la p(ri)

24 meyra es coma album du

25 ou · § E la segonda es coma

26 cristalhs · § E la terssa es co

27 ma colhor de ueyre · § Als uels

28 uos dic ques un nerui for

29 cat que ua al seruelh · et a

30 quel nerui es cauatz · et a en

31 si aquelha con cauitat hum

32 or · quar es plena du humor

33 que es partida entres maney

34 ras · quar launa maneyra

35 resembla album duou · § E la

36 segonda maneyra es coma

37 goma fresca · laterssa coma lart

38 de porc

39 ARas uos uelh dire de

40 las enfermetatz dels

41 uels edelas curas · § E

42 prumeyra ment delas car

43 actas que son en .vij. ma

44 neyras eson quatre que se

172vA

01 podon curar · § E tres que non

02 § E la prumeyra es que pot ·

03 curar es coma caus pura et

04 aquesta uen entorn lo uelh ·

05 os am baston · o · am uergua

06 os am lo poinh · o am peyra

07 o am uent · os am semblans

08 causas · § E la segonda es

09 coma color celestina euen

10 del estomach per manjar ma

11 las uiandas · ela fumositat

12 monta en la testa · § E la ter

13 ssa espessia es blanca coma se(n)

14 res · et aquesta en fermetat

15 uen als uelhs per tropa dolor

16 detesta · coma es emigranea · o

17 per tropa freior de testa · o per

18 trop plorar · o per trop uelhar

19 o per angozia § E la quar

20 ta es pessia es sitrina · es a

21 questa uen per gran moue-

22 ment de moth manjar · e per

23 gran trebalh euen per humor

24 eper malencolia § Aras uos

25 uuelh dire delas autras cur

26 as da questas enfermetatz

27 edic uos ques aquestas espes

28 cias non sen podon ben curar

29 en tro que sian ben complidas

30 eben fermadas § Et aque

31 st es lo senhalh en que cono

32 yssiras cant ceran ben com

33 plidas que lo malaute no

34 pot lo lum del solelh si non

35 en lauia · o lo lum dela can

36 delha si non de nuytz o de se

37 ra · § Don uos fau saber q(ue)

38 motz megges son que uo

39 lon curar · aquestas en fer

40 metatz · am polueras · o · am

41 ayguas · o · am colliris · o am

42 medecinas laxatiuas eson

43 ne maluadament engan

44 natz · car totas aquestas en

172vB

01 fermetas son engendas de so

02 tas las tunicas e son en genra

03 das de las humors secas ede

04 la humor que sembla · album

05 duou · quar aquelha humor

06 se disol esepoyriga coma ayga

07 poyrida econgelhad ene met

08 se entre las tunicas · ela hu

09 mor cristallina § Et yeu

10 ben uengut uos diray las

11 curas que sedeuon far · las

12 quals yeu per sert uos dic q(ue)

13 ey esprouadas lonc temps

14 per lagracia dedieu · § Pru

15 meyra ment uos purguaretz

16 lo seruelh · am nostras pillu

17 las las quals nos auem fay

18 tas et an nom ierosolimitan

19 as · § Recep (on.) .i. turbit · alo es

20 espaticum (on.) s(emis) mastec · cubebas

21 safran (dr.) e cofis lon · am suc

22 de rosas efassa purgar lo ser

23 uelh · e que fassa fum delas de

24 nant ditas causas · erescepia

25 per lonas lofum · et en lautre

26 iorn segent tu faras lo pacient

27 sezer de sobre .i. banc ecaulgue

28 sobre lobanc · elo mayestre sega

29 deuant el · efassa lui tener los

30 uelhs clauses et am launa

31 man leue lapalpelha del uelh

32 de sobre et am lautra man ten

33 ga una agulha dargent etrau

34 que am lagulha lo uelh dela

35 part blanqua deues laurelha

36 efaras o torssen lagulha · equa(n)t

37 seras pres delapupilla tu re

38 sclauras luelh am lagulha · e

39 metras lacaracta rasclan de

40 sota la pupilla o de sobre

41 ecant tuauras pauzada laca

42 racta en son loc non layces la

43 gulha tost mais temlan per

44 espasi · de catre pater nostres

173rA

01 disens · § E pueis osta lagulha el

02 nom dieu en aquelha maneyra

03 torsen que tu lay mesist · epueis

04 tu faras aisso amlos detz en tor

05 sen edeues tu saber ques am la

06 poncha dela dicha agulha tu de

07 ues ostar aquelha ayga poyri

08 da ecant auras fayt aysso a

09 ias de coton mulhath am cla

10 ra duou etulomet de sobre lu

11 elh del malaute · e fay lon iaser

12 en uers en son leyt en tro aia

13 passatz .ix. dias egarda quelh

14 nos mude · § E cascun dia tu

15 mudaras lo coton doas uega

16 das en lo iorn · et ala nuit fin

17 al terme de .ix. iors en lo loc

18 on dormira sia ben escur el

19 malaute manie de bos hueus

20 en la braza cueitz o en layga o

21 e sian molhs emanie pauc bl

22 anc · § E sies ioues beua ay

23 ga · et sies uielhs beua del vin

24 ben temprat · garda que non

25 manie de deguna carn car noi

26 ririan trop et engenraria tro

27 pa sanc et seria contrasis al

28 a cura § E quant aura co(m)

29 plit los sobre ditz .ix. iorns le

30 ue se el nom dieu elaue se la

31 ue sen lacara ab ayga fregga e

32 pauc epauc fassa sas fasendas

33 § Et en aquesta maneyra se

34 curon totas las caractas cu

35 rablas las quals son de color

36 caulsina celestina cinere es

37 citrina · et en autra no sen de

38 uon curar § E de ues saber

39 que tu non deues meggar am

40 bagulha de ferr ni de laton car

41 trop son duras · mais arge(n)t

42 es humils o aur

43 UOletz auzir ladiferen

44 cia daquestas caractas

173rB

01 curablas · Ieu uos dic ques a

02 quelhas que es de color calsina

03 pus stost se cura · Mais elha fa

04 peior uista car uen al uelh per colp

05 § E lautra celestina si ben es cura

06 da pus per feytament home ne

07 uetz edaquesta uen per grant

08 abundantia edumors secca ·

09 § E la terssa cura ques colhor sine

10 risia non pot curar luelh al p(ri)

11 mer estament tornar · si non

12 sa iuda daquest colliri · o lec

13 tuari lo qual anom jerosoli

14 mitan eque non ma(n)ie souen

15 Pren (on.) .ii. de ieroffle de notz mu

16 scada · ede noz dindia e de safra

17 aitant delaun com del autre

18 s(emis) · (on.) e de bon castor

19 .i. (on.) totas aquesta causas fay

20 ben poluereiar passar per .i. cre

21 bellador subtilh · et am de bon

22 melh escumath detot en cemps

23 tu faras .i. lectuari · elo passi e(n)t

24 prenda daquelh letuari ama

25 neyra duna castanha · lo ma

26 tin cant leuara · equant se col

27 quara · gardessen de cauzas co(n)

28 trariosas efay lon usar de uian

29 das de bona degestion caudas

30 es humidas edaquelhas que

31 engeron bon sanc · garda ten

32 sempre mays de causas freggas

33 escecas · e de carn de buou e de boc

34 e de cabra · ede anguilhas ede

35 als eboletz e cebas cruzas esem

36 pre · mais pren ebeu uin caut

37 en que aia saluia eruda egar

38 desen de femna pus que poyra

39 egarde sen de baynh si non en

40 una cornuda es dedins met

41 erbas caudas · so es · camamil

42 la et erbas flayrans ben enon

43 tengua lo cap dedins lobainh

44 que lo fum delayga lin faria

173vA

01 mal en los uelhs aras uos a

02 uem dith de la terssa ·

03 Aras uos uoli dire enom

04 dedieu dela quarta ques

05 acolor citrina · et yeu uos

06 dic ques es redonda epus du

07 ra quelas autras equant tu

08 lan tocaras am la agulha delar

09 gent tu lan deues metre de sota

10 ben so es dela part delnas de

11 ues lo blanc dela part delaure

12 lha torsen am los detz

13 lagulha · ayssi com uos aydit

14 desobre es aquestz non cal trop

15 gardar deuiandas car nos si

16 auem motas uegadas prouat

17 empero silin couen alcunas

18 uegadas de cauzas conforta

19 tiuas per forssa

20 ARas uos uuelh dire de

21 las caractas que no sen

22 podon curar · § Et yeu ey

23 uos dieh que son tres · la pru

24 meyra es blanqua · elos meg

25 ges de salern la apelhon go

26 ta serena · § Et aquestz son los

27 senhals en que las pot hom co

28 noycer § Car la pupilla es clara

29 enegra · ededins en la concaui

30 tat dels uelhs apar de color se

31 ren · Si non a en la pupilla degu

32 na taca elos uels se mouon

33 tot iorn quais tremolon · elas

34 palpelhas coma sieran plenas

35 dargent viu · § E nos auem ne

36 uist trops daquelha malau

37 tia et auem curatz assatz per

38 la grassia dedieu egasanhatz

39 debos floris

40 Es aquesta malautia si

41 uen en lo uentre de lam

42 ayre per alcuna humor

43 corompuda que es dintre per

44 so aytals homs nayson sen

173vB

01 sa lum · § E nos auem prouath

02 guerir curar aquels emais nos

03 non podem negun curar esi aq(ue)ls

04 donauan tot laur delmon non

05 poyrian curar · § E son alcus q(ue)

06 ueson la claretat del jorn pauc

07 euan am los uelhs ubertz

08 coma si uesian · § E son alcus

09 que ueson la ombra delhome o

10 dautra causa · eson alcus que

11 noueson nient coma si non a

12 uian huelhs · § E fam uos sa

13 ber que auem daquestz non

14 ual medecina car iamays

15 no sen poyran curar car los ner

16 uis son secatz · dels uelhs · car

17 una humor uen delceuelh dego

18 tan coma gota dayga efa cecar

19 los neruis dels uels

20 ARas uos uuel dire la se

21 gonda maneyra ques es

22 quais uertz enon se poth

23 curar · euen soptament coma

24 lautra elos uels son clars eno(n)

25 pot don ueser coma sinon auian

26 uelhs § Et aquesta es pus ma

27 la delas autras et aquesta uen

28 per per tropa freior del seruelh ep(er)

29 trop plorar dels uelhs eper trop

30 uelhar eper trop deiunis · eper

31 enflament del test

32 § Aras uos uuelh dire laterssa

33 maneyra que es quant la pupi

34 lla apar alargada es apar blan

35 ca onegra es questa non sepot

36 curar am neguna medecina del

37 mont

38 § Aras uos uulh dire enom de

39 dieu delas autres em fermetatz

40 delhs uelhs diuersas que uenon

41 oper tropa sanc oper car alcunas

42 uegadas lo sanc monta als uels

43 euen gran ardor eson mot uer

44 mels et aquelha ardor euerme

174rA

01 lesa cor en las palpelhas entalma

02 neyra que alcunas uegadas noy

03 layssan pelheth § E si aquesta en

04 fermetat non es tost curada fa

05 ra las palpelhas reuersegadas

06 per so aiudaretz lor en aquesta

07 maneyra · fay colliri jerosolimi

08 tan · § Recep detutia alexandrina

09 (on.) .i. am doas liuras de bon uin

10 blanc · episa o ben coma sal emes

11 cla ben emeth tot en .i. ola noua

12 emescla (on.) .i. derosas seccas efay

13 o tot bolhir alfoc suau en tro que

14 sia lo vin (c)o(n)sumath alamietat

15 epueis colha o tot per .i. drap d(e)

16 lin egarda aquel colliri per una

17 sen mana · epueis meti lon en .i.a.

18 ampolha · et uncha ne los uelhs

19 del malaute lo matin el uespre

20 e de dins una senmana sera gue

21 ritz los malautes · et anos recor

22 da que pus de mil malautes a

23 uem gueritz am aquest colliri

24 bon

25 § E fau uos saber que enans

26 que uos metatz daquest colli

27 ri als uelhs uos los deuetz far

28 sancnar delha uena del front mi

29 ggana si son joues oson uielhs

30 purgatz enans loseruelh am

31 nostras pillulas que son contr(a)

32 lamaluestat dels uelhs · aques

33 ta recepta receph · aloe epatico

34 scandali rubey · esuli reubarbe

35 ana (dr.) s(emis) turbis minoris · cata

36 pucia agarici · ana (on.) .i. fay cofie

37 g · am sue de artemisa · edisem uos

38 per serth que tan solament no

39 ual ala prusor dels uels ans

40 uos dic que ual aquest engue(n)t

41 ala prusor del cors et ala ronha

42 fort ment · de qualque humor

43 que sia · dona pueyssas al malau

44 tes segon que sera lamalautia

174rB

01 e lausan dieus nostre senhor et

02 yeu ben uenguth quar ten ey a

03 mostrat tant gloriosa cura la

04 qual te dic per serth que nos auem

05 proada motas uegadas

06 § Encaras te uuelh mai mos

07 trar dautras enfermetatz que

08 uenon per gran abu(n)dantia de

09 sanc et en qual temps uen mais

10 efa mal als uelhs · § Don uos

11 dizem ques abundan pus en

12 la fin da osth edura en tro setem

13 bre · Et aquesta enfermetat ue

14 per trop maniar toi frucha diu

15 ersa que mania hom pus en a

16 quel temps que en autre · e ue

17 atressi per so que om muda day

18 re · § E per so en aquel temps uen

19 pus obtalmia que no fa en au

20 tre temps · et aquelh pannicu

21 li uenon trop fort ment als ue

22 lhs en aquel temps eper so ieu

23 uos uuelh dire que enfermetat

24 es obtalmia · § Obtalmia es una

25 malautia laqual sengenra als

26 uelhs per abundancia desanc co

27 rompuda lo qual sanc cengenra

28 delas humors caudas · emet sen

29 aquel sanc corru(m)puth sobre lo bla

30 nc del uelh emonta als uelhs

31 am gran furor et am gran ardor

32 sobiranament am gran abun

33 dantia de lagremas esoptament

34 los uelhs enflon enon romano(n)

35 aqui ges depelhs el malaute no(n)

36 pot dormire ni pauzar et aparli

37 sentir als uelhs arena et espi

38 nas fum

39 § Aras uos uelh dire las mala

40 utias elas medessinas elas cur

41 as las cals auem faitas epro

42 uadas per mot de temps de la

43 obtalmia las quals se podon far

44 ad homes ioues et auiels · R(ecep)

174vA

01 angelot (dr.) .i. esia blanc · esaycocol

02 li (dr.) .i. efay poluera ben en .i. mor

03 tier decoyre epueis met daque

04 lha poluera als uelhs ben et a

05 ias pueis destopa mulhada en

06 aygua fregga el malaute estia

07 euers los uelhs clauses efaita

08 una ora lo pacient siueyra me

09 rauelhas car el se repauzara ben

10 edormira · e nos auem guerit

11 das motas gens am baquesta

12 poluera egasanhat de bon arge(n)t

13 per la gratia dedieu

14 Encaras uos uuelh ensen

15 har diuersas enferme

16 tatz que uenon als uels

17 per aquesta obtalmia · quar al

18 cus son megges que uolon cu

19 rar e no podon eson fols car els

20 meton alcunas medescinas

21 que fan mai de mal que deben

22 eper aquesta mala cura los ue

23 ls tornan grosses e son fora de

24 lor loc natural et esta mal

25 al malautes · et aquestz uelhs

26 no cen poyrian curar per totas

27 las medescinas del mon quar

28 los uelhs son fora de lors locs

29 naturals et es mortificat

30 ENcaras uos uulh

31 mot dire es ensenhar de

32 motas emfermetatz que

33 uenon per aquesta malautia

34 ques anom obtalmia · motz

35 son que se trobon als uels et

36 an los fort torbatz et an los

37 clars ebelhs enon ueson res

38 § Et aisso uen per mala garda

39 car els manion uiandas con

40 trariosas quant an lo mal · et

41 aquest es lo senhal que hom a

42 la malutia quar tot iorn los

43 uelhs lin lagremeggon Et si

44 tu uoles guerit daquest malh

174vB

01 fay aital maneyra prumeyra

02 ment purga lo ceruelh am las

03 pillulas · R(ecep) polipodii esuli · mi

04 rabolis citrini · reubarbe · ana (on.)

05 .ii. efay cosiment am lait des

06 uccamors esegon que sera lo

07 malaute dona li delhas pillu

08 las · § E cant loceruelh serapur

09 gatz donali amaniar matin e

10 uespre del nostre lectoari ieroso

11 limitano lo qual atrobaras

12 en la terssa espessia delas caractas

13 ecura las epois mete dintre los

14 uelhs dela poluera del angelhot

15 sobre dit fin que sia ben gueritz

16 aras nos auem complidas

17 las emfermetatz dela obtalmi(a)

18 Aras uos

19 uuelh dire enom dieu

20 nostre senhor delas em

21 fermetatz dels pans o dels panni

22 culi que cobron los uelhs co

23 ma drap delin subtil · et enge

24 nron se per gran abundancia

25 desanc et engenron se en mo

26 tas maneyras · prumeyra

27 ment per mala garda · segon

28 dament per mota dolor dela

29 testa don uos dic que per aque

30 sta gran dolor dela testa · uen

31 una enfermetat en la testa q(ue)

32 anom emigranea que hom

33 agran dolor alfront et als so

34 sobrescils epres delas aurelh

35 as efa batre las uenas fort · e

36 per aquel batement delas ue

37 nas los uelhs lagremeggon

38 ese torbon eper so sengenro(n) als

39 ulhs los pannic(u)li et apareysson

40 als ulhs endiu(er)sas maneyras

41 prumeyrament se engenron

42 als uelhs coma gran de mil de

43 sota las tunicas · emotz dizon q(ue)

44 es gota pa(n) euen als uelhs am gra(n)

175rA

01 dolor · lo segon apar sobre latunica

02 ques es amaneyra descata faita

03 coma lentilha · loters apar en

04 launa part del uelh coma floc d(e)

05 neu · lo quart es que cobre la

06 pupilla et es blanc eno(n) es nie(n)t

07 Aras nos auem dith

08 del p(a)nnc(u)li en qual maney

09 ra se engenron · Aras uos

10 direm en lo nom dedieu delas

11 curas de cascun las quals nos uos

12 dizem per sert eper ueritat que

13 nos auem prouadas per lonc

14 temps · § E prumeyrameyrame(n)t

15 uos uuelh dire dela prumeyra

16 ques es en luelh coma grair de

17 milh · § E dic uos que quant uos

18 auretz en luelh aquelh gran del

19 milh gardatz uos que neguna

20 medescina non metatz de dins

21 lo uelh ni deforas quar aquesta

22 enfermetatz no cen deu curar

23 am medecinas am laxatiuas

24 ni am polueras ni am lectoaris

25 ni am cauteris · car totas aque

26 stas cauzas lin nozon per sert

27 Mais uos faretz aquesta cura

28 la qual yeu uos per sert que ela

29 es gloriosa fort per aquest pan

30 niculi ques aparon com(a) gran

31 de milh et aquesta es la cura e

32 uos faretz .i. enguent lo qual

33 non ual tant solament en aq(ue)

34 st panniculi ans per sert ual

35 atota dolor de cors en qual que

36 part com laia et es enguent

37 pus gl(or)ios que nos aiam en ca

38 ras uos dic que non es pretz en

39 el · Recep .xl. tals de romze

40

41 epiza los ben en maneyra

42 de salsa edautra part aias doas

43 liuras de bon uin blanc emeto

44 tot en cemps en una ola noua

175rB

01 sobre lo foc · emeti .i. plen poinh de

02 ruta · e .iiii. (on.) de camamilla de la flor

03 o uerda o secca · e si podes meti del

04 pols duna peyra ques a nom a

05 labaustro mieia liura · de semen

06 sa de fenolh (on.) s(emis) doli rosath .i.a. liu

07 ra · de sera (dr.) .ii. totas aquestas cau

08 zas piza enans que tu las metas

09 aluin exceptat las flors dela ca

10 mamilha sci era efay o tot bolhir

11 alfoc suau tant entro quel ui

12 sia (con)sumatz que aparera quela

13 ola uuelha rompre · epueis aias

14 .vi. albums duous emescla los

15 ben am totas aquelhas causas

16 n que sian ben en corporatz eme

17 clatz am baquelhas causas epu

18 is aias .i. drap delin ecolhatz tot

19 aisso egardatz pueis aquel en

20 guent · e daquest enguent unchatz

21 las templas el front al malau

22 te am baquest enguent uos

23 gueriretz aquel pannic(u)li

24 que es coma gran de milh · § En

25 caras uos uuelh dire autras

26 uertutz ques a aquest engue(n)t

27 precios car el es aissi pressios

28 que non a elmon negun tant

29 pressios que se puesca compar

30 ar ad aquest enguent · car si

31 tu ten unchas am aquest en

32 guent qualque dolor que tu aias

33 alcors o alpe · o ala testa · o

34 al estomac o als roinhos · o aa

35 camba el gueritz en contenent

36 § E fau te saber que nos nauem

37 donat amaniar motas uega

38 das amaneyra de lectoari alas

39 femnas que auiam mal ni do

40 lor en la mayre · eper lo sert nos

41 las gueriam tost · eual encaras

42 a dolor emigranea et atota dol

43 or de uelhs es amalautia sol

44 que tu ne unches lo front elas

175vA

01 cilas elas templas

02 ARas uos uuelh dir enom

03 de iesu crist del segon

04 panniculo que apar sobre

05 latunica del uelh amaneyra des

06 cama depeis coma es una lenti

07 lha edic uos que aquest panni

08 culo si alcomensament cant el

09 uenc non es curatz am aquestas

10 curas que yeu te diray iamais

11 planament no sen poyra curar

12 ni enteyrament · per que se en

13 carna e si torna dur · Et si tu lo(n)

14 uolias curar am croc dargent

15 epueis lon osteces am lo razor

16 non sepoyria far · que tu non o

17 stesses atressi las tunicas delh

18 uelh esi latunica era ostada la

19 tunica del uelh seria destrucha

20 § Don uos assaber amix meus

21 efils atotz que cant uos ueyretz

22 aquest panniculi endurat efer

23 mat que negun non recepiatz

24 en uostra cura car per sert nol

25 poyriatz guerir ni auer honor

26 euostra fama nesceria merm

27 ada · eper aquo anatz per lauia

28 deu(er)itat elaissas falssa(s) errors

29 de mals megges efaitz obras

30 de piatat edieus cera am uos

31 elausatz lon totz temps car el

32 uos afayt uenir auia de u(er)itat

33 § Doncas nos uos uolem dire

34 lamedecina ela cura daquest se

35 gon panniculi edic uos que

36 uos locuretz alcomenssament

37 quant el se comensa ad en

38 carnar sobre latunica quar

39 cant es endurat noia concel

40 sensa perilh eperso enans que

41 sia dura tu faras .iiii. cauteri

42 lo qual se fay am foc tira e con

43 suma coma nos auem mos

175vB

01 trat motas uegadas car lo foc tira

02 motas e consuma edisol enon lo

03 layssa encarnar sobre latunica

04 per so car tira edisol e consuma

05 per aquelloc cauteriat · et aquel

06 panniculi se co(n)suma per lo foc ·

07 elo uuelh es clariseis el fa clar

08 am aquestas medecinas que tu

09 lin aiudaras · § Tu penras quatre

10 pomas emetras las sota las se(n)

11 res caudas · equant ceran cuy

12 tas mondalas dela escorssa de

13 foras episza ben la substancia en

14 .i. mortier de eram emeti una

15 clara duou emescla tant en tro

16 quesia coma enguent o empla

17 ustre emeti destopa · epueis tu

18 met dedins lo uelh depoluera

19 de nabet · fay aysso meti destopa

20 sobrel luelh claus emuda do

21 as uegadas dedias al matin

22 et al uespre eligua pueis am

23 buna plecha o pausa de drap

24 delin en aquesta man

25 eyra segura aquest sego(n)

26 pannic(u)lin · § E daquesta

27 gloriosa cura uos faitz gra

28 cias adieu pus que ami

29 Aras uos uuelh dir delater

30 sa maneyra del panniculo

31 edic uos que el secura en

32 aquelha maneyra quefa lo se

33 gon · empero aiustatz i aquesta

34 medescina que ual fort contra

35 la blancor del uelh car fa tornar

36 negra latunica egasta la macu

37 la blanca · Recep .iiii. (on.) de bon

38 ligno aloes et aias .i.a. ola noua

39 et ompletz lan de carbos uius

40 emetez loligno aloes sobre los

41 carbos · e pueissas aias .i. bassi

42 bel enet ecobri la olla en aques

43 ta maneyra que lo bassi recepi

44 a tot lo fum · epueis aias (dr.) .i. de

176ra

01 pols denabet emescla lon am lo

02 fum delbassin ben pistat am .i.

03 pistador de coyre etrissa ben en

04 tro que sia ben poluerizat emes

05 clat am lo fum efay aisso met

06 daquesta poluera dedins edefo

07 ra los uels epueis met desob

08 re lo uelh claus lo emplaus

09 tre delas pomas ayssi coma es

10 dit desobre e delha poluera a

11 tressi mudaras aytantas ue

12 gadas es aquesta es lacura

13 am laqual motas uegadas p(er)

14 sonas auem curadas

15 § Encaras uos uuelh dir las

16 uertutz dela poluera del nabet

17 eprouensals lo apelhan succre

18 candi dalissandria el prumey

19 rament mollifica lo pannicu

20 lo deluelh segondament miti

21 ga la dolor del uelh · terssame(n)t

22 gasta edestruis la rossor el uer

23 melh del uelh · § Quarta

24 ment coros lo pannic(u)lo · lo sin

25 quen es quar conforta luelh ·

26 § E lo set restreinh las lagremas

27 si son de la humor fregga · En

28 aquesta maneyra uos dic q(ue)

29 atotas las emfermetatz aiu

30 da et en deguna non notz

31 § Encaras uos uuelh dire

32 del quart panniculo que es

33 cant luelh apar tot blanc e deg

34 una negror noy apar aqui ni

35 delha tunica nidela lutz don uos

36 fau saber que uen per gran dol

37 or dela testa que dechen per mie

38 g eua en torn luelh eper aque

39 lha dolor uenc aquelh blanc

40 al uelh et apar lo uelh lusent

41 de color delapasso el passient no(n)

42 pot pus ueser mais que ditz q(ue)

43 tot lomon li apar blanc · e no

44 pot diuisar · una cauza dautra

176rB

01 elos uells lilagremegon tot iorn

02 etota lablancor li apar entorn

03 latunica em blanquesida · aras

04 uos ey dit la cauza els accidens

05 daquest quart panniculo

06 § Aras uos uulh dire las medesci

07 nas nostras proadas atotas

08 prouas proadas adonar · § Don

09 cas aquesta es lacura que uos

10 uos faretz en aquesta malautia

11 Uos faretz un cauteri en lo suc

12 delatesta · equant auretz fait

13 aiatz .xii. albums duous efaitz

14 los ben batre en una scudelha

15 am bun fust en tro que tornon

16 en escuma · epueis laissatz los

17 pausar efaita una ora ostatz

18 lascuma et aiatz de coton emu

19 latz lon en aquelha dels uous

20 que roman en aquest enplaus

21 tre uos mudas .x. uegadas el

22 jorn e .x. alanuyt en tro que

23 sia gueritz · Complit es delaqua

24 rta maneyra eson causas proa

25 das per nos don uos disem per

26 sert que nos ne auem assatz cu

27 ratz daquesta enfermetat per

28 gracia dedieu · § Et yeu ben uen

29 guth uos prec amix meus e

30 filhs cars que uos autres fass

31 atz segon la mia medescina ese

32 gon las mias curas prouadas

33 eiamais non poyretz errar

34 § Aras uos auem dith de la car

35 ta especia del panniculi aras

36 et tot complit del pan(n)iculi

37 Aras uos uuelh dire delas

38 autras enfermetatz que ue

39 non als uelhs per flecma car

40 perocasion deflecma motas la

41 gremas sengenron als uelhs

42 delas quals lagremas sen en

43 genron tres enfermetatz

44 § Aras uos uuelh dir la prumey

176vA

01 ra emfermetat la qualh sengen

02 ra per aquestas lagremas et es

03 trop mala es es contra natura

04 don uos disem que per las lagre

05 mas atrops que son laspalpel

06 as tornon molhas so es las

07 sobiranas e de dins naysson

08 pels efan ponhidura de dins

09 los uelhs edaquelha ponchu

10 ra los uelhs se corompon el

11 malautes non pot obrir los

12 uelhs entro que los pels nesian

13 ostatz am poncha de agulha e

14 fam uos saber quel malaute

15 torna a peior estament et el sa

16 peiora entro que los pelhs sian

17 natz § Doncas si li fora melhor

18 si non agues traitz los pels ·

19 Don uos fau saber que aita(n)t

20 quant los pells son arabatz ·

21 aitant tornon pus grosses ·

22 eper un com netratz ne nays

23 son quatre § E ponhon los ditz

24 pels los uels coma sierant

25 pels de porc · et en la ponchura

26 dels pels los uelhs si torbon

27 etornon fort uermels en aq(ue)s

28 ta maneyra que los uelhs

29 non pot obrir per lagran pon

30 chura dels pels de sus ditz E

31 son trops quen perdon los ue

32 ls del tot per la gran ponchu

33 ra dels pels ·

34 § Aras uos auem ditas las en

35 fermetatz daquesta maney

36 ra delas lagremas e de fleuma

37 § Aras uos direm las curas

38 daquesta enfermetat sobre

39 dicha las quals nos auem fay

40 tas eprouadas per lonc tem

41 ps per gracia dedieu

42 Prenetz doas agulhas que sian

43 ayssi longas coma lo det me

44 nor · edautra part aias filh e

176vB

01 passe perlotrauc delas agulh

02 as · elia ben las agulhas am

03 lo filh launa apres lautra ep

04 ueis leuatz ab una man las

05 palpelhas de sobre · eprendetz

06 del angelhot edel canton de la

07 palpelha am las anguilhas · e

08 liatz en tal maneyra lacarn

09 am las agulhas · que puesca

10 claure los uels es obrir

11 es sian las agulhas ben de cas

12 cuna part liadas · elayssas las

13 agulhas liadas am baquelh(a)

14 part carn delas palpelhas en

15 tro que caian dels uelhs · am

16 lacarn os am lo cuer · equa(n)t

17 seran casutas neguna mede

18 cina en aquelha nafra que

19 auran faitas las agulhas

20 car per se meteis se curara ·

21 E si lo panniculo que senge(n)

22 ra de dintre los uelhs per oc

23 cayson del mouement e delh

24 batement dels pels non sia

25 destruc · megga lon am lapol

26 uera del nabet doas uegadas

27 en lo jorn en tro quesian los

28 uelhs clars · et am baquesta

29 cura nos ne auem geritz motz

30 malautes emalautas egasa

31 nhatz assatz de bos deniers ·

32 § Et auem ne atrobatz mais

33 demalautes de aquesta malau

34 tia en la calabria · que en deguna

35 part euen plus alas femnas

36 que non fa als homes

37 § Aras uos auem ditas las cu

38 ras dela prumeyra enfermetat

39 que uen als uelhs per ocasion

40 deflecma e de grant habundan

41 cia de lagremas

42 § Aras uos uuelh dire dela sego

43 nda enfermetat que es qua(n)t

44 los uelhs aparon torbatz eples

177rA

01 de uenas eson ples de petitz pa(n)

02 niculi el pacient non uetz clar

03 § E nos appelham aquesta em

04 fermetat panno uitreo · so es

05 drap de ueyre opanno de ueire

06 aras uos auem dit dela sego(n)

07 da maneyra dela emfermetat

08 § Aras uos uuelh dire la cura

09 que hom y deu far · anaquesta

10 segonda emfermetat que uen

11 per occayson delagremas

12 § Dic uos prumeyrament que

13 quant uos ueyretz los malau

14 tes ques an aquesta enferme

15 tat segonda · prumeyrame(n)t

16 uos lin fays trayre lo cap efa

17 itz lin .i. cauteri redon per lo

18 mal dela testa eper las tem

19 plas pres delas aurelhas · cau

20 teri lonc · e del cap redon quan

21 uos auretz los cauteris · me

22 tetz de dins los uelhs de la pol

23 uera nostra alexandrina ques

24 fa am bangelhot esarcocolli co

25 ma es dith de sobre enlascarac

26 tas una uegada lo jorn en

27 tro que sia gueritz ben euna ue

28 gada lomes donatz lin delas

29 nostra pillulas ierosolimita

30 nas sobre ditas · et am baque

31 sta cura uos curatz las emfer

32 metatz de las lagremas dels u

33 uelhs las quals uenon per

34 gran flecma · Mais quant el

35 anara dormir manie cascu

36 na nueitz del nostre lectoari

37 ques a nom diaolibano · lo

38 qual atrobaras en lo capitol

39 delas caractas · § E daquesta

40 emfermetat auem assatz a

41 trobat en toscana et en la

42 marca dancona

43 § E la terssa emfermetat es

44 quant lo uelh apar trop carn

177rB

01 os esi aquelha carnositat es

02 de sobre lo uelh e que sia en du

03 resit · per .i. an o per dos o plus ·

04 nol nos couen ameggar · am

05 pillulas ni am colliris quar

06 aprofiecha donc uos lin faretz

07 rayre la testa prumeyrament

08 epueissas faytz lin .i. cauteri

09 coma es dit de sobre § Et en

10 lo segon jorn · uos li obretz los

11 uels al malaute am vostres

12 detz · etota aquelh carnositat

13 uos subtilment talharetz en

14 aital maneyra que non talhes

15 latunica la qual apelhon alcus

16 megges co(n)n iunctiua et entorn

17 la pupilla elo blanc del uelh

18 uos talhares aysi subtilmens

19 epauc epauc en tro ques aq(ue)

20 la carnositat sia de tot ostada

21 equant aquesta causa auretz

22 faita metetz de dins lo uelh d(e)

23 ben plen dela poluera alexan-

24 drina sensa autra mescla la

25 qual es sobredita epueis aiaz

26 destopa mulhada o coton e sia

27 banhatz en slara duou eme

28 tes de sobre luelh claus del

29 malaute · efay aysso per .xv.

30 jorns doas uegadas lo dia .,.

31 § E complitz los jorns · ostan

32 lo coton desobre los uelhs § E

33 pueis aias erba sanctissima ·

34 la qual nos apelham cordelha

35 episatz lan ben · emesclatz i · una

36 glayra duou · emetetz lo

37 de sobre luelh am coton o am

38 bestopa · doas uegadas en lo

39 jorn · elo matin el uespre · epu

40 eis meti dedins lo uelh dela

41 poluera sobre dita alexandri

42 na en lo matin · e de la poluera

43 del nabeth al uespre egarde se

44 decausas contrariosas so es a

177vA

01 saber danguilhas · edecebas · ede

02 legums · ederbas uertz · E de car

03 n de buou ede carn de boc ed(e) ca

04 bra · e de totas autras malas ui

05 andas · edaquesta enfermet

06 tat an mais en serdenha que

07 en autra part enos auem ne

08 assatz gazanhat da questa en

09 fermetat

10 § Oras uos uuelh dir dela quar

11 ta emfermetat que uen per la

12 flecma efa lagremeiar los uels

13 la carta es cant los uelhs son

14 eflattz elagremeggon el malau

15 tes non pot ben obrir los uels

16 per la greuesa dels palpelhas

17 ques aparon greuas epesans

18 equant uos uolretz esser sertz

19 daquelha enfermetat tenesi

20 assatz las palpelhas de sobre

21 am uostres detz · e uos uenrez

22 desobre desobre coma un gras

23 et aquel gras apar quassada

24 e carnosa coma gran de milh

25 et anom ronha delhs uelhs

26 e dic uos que quant uos uey

27 retz aquesta enfermetat uos

28 lon purgaretz en aquesta ma

29 neyra · quar uen de flecma

30 salsa · § Tu pren turbis aloe ep

31 aticum · reubarbaro (dr.) s(emis) e dau

32 tra part aias desuc de ebuli ·

33 una liura efay disolure am a

34 quelhas cauzas sobre ditas

35 elayssa o estar en tro almati

36 epueis colatz o · epueis prenga

37 lacolha dura et al segon dia

38 o bretz los uelhs ereseruatz

39 las palpelhas am uostres

40 detz etota aquelha carnosi

41 tat uos lin curaretz am loras

42 or ben afilat etalan ecome(n)salo

43 atalhar am lorasor delapart

44 lacremal so es delblanc de ues

177vB

01 laurelha eti tro alautra part

02 etota aquelha grayssa ostatz lan

03 enteyrament la qual esta sota

04 la palpelha delapart carnosa e

05 quant uos auretz leuada la

06 carnositat metetz din sobre

07 luelh de coton mulhath en cla

08 ra duou emetetz

09 ...

10 ...

11 ...

12 ...

13 ...

14 per cantas uegadas lanafra s(er)a

15 ...

16 ...

17 ...

18 ...

19 § Deuetz saber senhors que en

20 totas las emfermetatz dels

21 uelhs quals que sian ni quals

22 q(ue) no · uos deuetz auer del en

23 guent alabaustro lo calh uos

24 auem dith de sobre que se fay

25 am las cimas d(e) las ro(n)zeela pei

26 ra ques anom alabaustro ede

27 uetz onchar las templas elas

28 silas ·

29 § Quant alcun es feritz per

30 colp pres del uelh et apar lo sa(n)c

31 pres del uelh · aias .i.a. teula ro

32 ssa efaylan escalfar alfoc ben

33 epueis met sobre lateula sobre

34 ditha de melh elayssa bolir ben

35 epueis etu aias de coton mu

36 lath am baquel melh emet

37 de sobrel colp ecera gueritz

38 ...

39 ...

40 ...

41 ...

42 ...

43 ...

44 ...